سرطان رودة بزرگ و راستروده چيست؟
شما در اين قسمت اطلاعات كلي دربارة سرطان رودة بزرگ و راستروده پيدا خواهيد كرد :
اين مقاله همچنين شامل قسمتهايي است كه بتوانيد بهترين بررسيها در مورد سرطان رودة بزرگ و راستروده و مراحل بيماري و درمان آن را پيدا كنيد.
- سرطان رودة بزرگ و راستروده چیست؟
- مرور.
- عوامل خطرزا.
- علائم.
- تشخیص.
- مرحلهبندی.
- درمان.
- پرسشهاي متداول بیماران.
کشف زودهنگام
سرطان رودة بزرگ و راستروده، میتواند با غربالگری منظم، در مراحل اولیه، یعنی زمانیکه درمان مؤثرتر است، تشخيص داده شود. در بسیاری از موارد، غربالگری با پیدا کردن و برداشتن پولیپها، پیش از سرطانی شدن آنها، از سرطان رودة بزرگ پيشگيري ميکند. اگر سرطان وجود داشته باشد، کشف زودتر به معنی احتمال زندگی طولانیتر است. عموماً نرخ بقا برای سرطان رودة بزرگ و راستروده کمتر از پنج سال است.
پیشرفت بیماری بسته به تشخیص موارد زیر است:
- بیش از 90% از موارد تشخیص داده شدة سرطان در مرحلة موضعی (محدود به رودة بزرگ یا راستروده)، بیشتر از 5 سال زنده میمانند.
- وقتی سرطان در مرحلة ناحیهای (پخش شده به بافت اطراف) تشخیص داده شود، نرخ بقای 5 ساله به 66% کاهش مییابد.
- وقتی سرطان به محلهای دورتر نیز انتشار یافت، فقط 5/8% از موارد تشخیص داده شده به مرحلة 5 سال بقا خواهند رسید.
مرحله در تشخیص
متأسفانه، بیشتر سرطانهای رودة بزرگ- راستروده، به موقع، يعني قبل از پخش شدن پیدا نمیشوند.
- 37% از سرطانهای رودة بزرگ- راستروده، هنگامیکه در مرحلة موضعی (محدود به رودة بزرگ یا راستروده) هستند، پیدا میشوند.
- 37% از سرطانهای رودة بزرگ، بعد از اینکه سرطان به مرحلة ناحیهای (منتشر شده به بافتهای اطراف) رسید، پیدا میشوند.
- 20% از سرطانهای رودة بزرگ، پس از گسترش بیماری به اندامهای دور، پیدا میشوند.
سرطان رودة بزرگ - راستروده و سن
- 9 مورد از 10 مورد جدید، مبتلايان 50 ساله یا مسنتر هستند. به هر حال، سرطان رودة بزرگ – راست روده، تفاوتی قائل نمیشود و میتواند در مردان و زنان، و در هر سنی رخ میدهد.
سرطان رودة بزرگ و راستروده سرطانی است که در رودة بزرگ و راستروده اتفاق میافتد. گاهی برای رعایت اختصار، سرطان رودة بزرگ نامیده میشود. رودة بزرگ و راستروده كه امتداد آن و محل عبوری است که رودة بزرگ را به مقعد مرتبط میکند.
وقتی سرطان رودة بزرگ زود تشخيص داده میشود، امکان درمان آن بالاست. حتی اگر به غدد لنفاوی نزدیک رسوخ كرده باشد، درمان جراحی که با شیمیدرمانی دنبال میشود، بسیار موفقیتآمیز است. در موارد بسیار سختتر، وقتی که سرطان به کبد، ریهها یا جاهای دیگر متاستاز میدهد، درمان میتواند زندگی را طولانی کند و به کیفیت زندگی بیفزاید.
بیشتر سرطانهای رودة بزرگ و راستروده، ابتدا به شکل پولیپهای رودة بزرگ و راستروده ایجاد میشوند که درون رودة بزرگ یا راستروده رشد کردهاند و ممکن است بعداً سرطانی شوند.
سرطان رودة بزرگ و راستروده، زنان و مردان از همة گروههای نژادی و قومی را تحتتأثیر قرار میدهد و اغلب در افراد 50 ساله یا مسنتر، پیدا میشود. برای مردان، سرطان رودة بزرگ و راستروده سومین سرطان رایج بعد از سرطانهای پروستات و ریه است. برای زنان، سرطان رودة بزرگ و راستروده سومین سرطان رایج بعد از سرطان پستان و ریه است.
سرطان رودة بزرگ و راستروده دومین سرطان عمدة کشنده در ایالات متحده است. اگر هر فرد 50 ساله یا مسنتر، آزمايشهای غربالگری منظمی داشته باشد، میتوان از 80% مرگهای ناشی از سرطان رودة بزرگ و راستروده پيشگيري کرد. غربالگری سرطان رودة بزرگ و راستروده زندگیها را نجات میدهد. غربالگری میتواند پولیپهای پیشسرطانی و رشدهای غیرعادی در رودة بزرگ یا راستروده، را پیدا کند. بنابراین، قبل از تبدیل شدن آنها به سرطان میتوانند برداشته شوند. همچنین، غربالگری به پیدا کردن سرطان رودة بزرگ و راستروده در مرحلة ابتدایی، یعنی زمانیکه درمان اغلب منجر به بهبود میشود، کمک میکند.
بیشتر بدانیم:
- عوامل خطرزا
- علائم
- تشخیص
- مرحلهبندی
- درمان
- پرسشهايي كه بيماران بهطور متداول مطرح ميكنند.
- سؤالهايي كه معمولاً دوستان و خانوادة بيمار ميپرسند.
- لینکهای (Links) مرتبط
عوامل خطرزای سرطان رودة بزرگ و راستروده
هیچکس بهدرستي دلایل بهوجود آمدن سرطان رودة بزرگ و راستروده را نمیداند. پزشکان، اغلب، نمیتوانند توضیح دهند که چرا این بیماری در شخصی بروز ميكند و در دیگری نه. به هرحال، واضح است که سرطان رودة بزرگ و راستروده واگیر نیست، يعني کسی این بیماری را از شخص دیگر نمیگیرد.
تحقیقات نشان میدهند که احتمال بروز این سرطان در افراد دارای عوامل خطرزای معین، نسبت به دیگران، بیشتر است. عامل خطرزا چیزی است که ممکن است احتمال بروز بیماری را افزایش دهد.
پژوهشها، عوامل خطرزای زیر را برای سرطان رودة بزرگ و راستروده یافتهاند:
- سن بالای 50 سال: با بالا رفتن سن افراد، احتمال بروز سرطان رودة بزرگ و راستروده نیز، بیشتر میشود. بیش از 90% از موارد ابتلا به این بیماری، بعد از 50 سالگی تشخيص داده شده است. میانگین سن تشخیص، 72 سال است.
- پولیپهای رودة بزرگ و راستروده: پولیپهایی هستند که روی دیوارة داخلی رودة بزرگ یا راستروده رشد میکنند و در افراد بالای 50 سال رایجند. بیشتر پولیپها، خوشخیم (غیرسرطانی) هستند اما بعضی پولیپها (پولیپهای Adenomas) میتوانند سرطانی شوند. پیدا کردن و برداشتن پولیپها ممکن است خطر سرطان رودة بزرگ و راستروده را کاهش دهد.
- سابقة خانوادگی سرطان رودة بزرگ و راستروده: اگر خویشاوندان نزدیک یک شخص (والدین، برادرها، خواهرها یا فرزندان) سابقة اين نوع سرطان را داشته باشند، احتمال بروز بیماری را در آن شخص افزايش ميدهد، بهویژه، اگر آن خویشاوند در سنین جوانی مبتلا شده باشد، و اگر بسیاری از خویشاوندان نزدیک سابقة سرطان رودة بزرگ و راستروده را داشته باشند، امكان خطر به مراتب زيادتر خواهد بود.
- دگرگونیهای ژنتیک: تغییرات در ژنهای معین، خطر سرطان رودة بزرگ و راستروده را افزایش میدهد.
- سرطان رودة بزرگ غیرپولیپی ارثی (HNPCC) رایجترین نوع ارثی (ژنتیک) سرطان رودة بزرگ و راستروده است و 2% از همة موارد سرطان رودة بزرگ و راستروده را تشکیل میدهد. این بیماری با تغییرات در ژن HNPCC ایجاد میشود.
در بیشتر افراد دارای ژن HNPCC تغییر یافته، سرطان رودة بزرگ بروز میکند و سن میانگین تشخیص این سرطان، در آنها، 42 سال است.
- پوليپ آدنوماتوز خانوادگي (FAP) (Familial Adenomatous Polyposis) یک حالت ارثی نادر است که در آن صدها پولیپ در رودة بزرگ و راستروده شکل میگیرند. این بیماری با تغییر در یک ژن خاص به نام APC ایجاد میشود. اگر FAP درمان نشود، معمولاً در سن 40 سالگی به سرطان رودة بزرگ و راستروده منجر میشود. FAP عامل کمتر از 1% از همة موارد سرطان رودة بزرگ و راستروده است.
اعضای خانوادة كسانی که HNPCC یا FAP دارند، میتوانند آزمایشهای ژنتیک برای بررسی تغییرات ژنی خاص انجام دهند. ممکن است متخصصان سلامت برای آنهایی که تغییراتی در ژنهایشان دارند، راههایی را برای کاهش خطر سرطان رودة بزرگ و راستروده یا ارتقاي تشخیص این بیماری پیشنهاد کنند، از جمله ممکن است پزشک برای بزرگسالان مبتلا به FAP، یک جراحی برای برداشتن همه یا بخشی از رودة بزرگ و راستروده را توصیه کند.
- سابقة شخصی سرطان: شخصی که پیش از این به سرطان رودة بزرگ و راستروده مبتلا بوده، ممکن است این سرطان برای دومین بار در او بروز كند. همچنین، زنانی با سابقة سرطان تخمدان، رحم (دیوارة رحم) یا پستان برای دچار شدن به سرطان رودة بزرگ و راستروده در معرض خطر کمی بالاتر قرار دارند.
- کولیت زخمی یا بیماری کرون (Ulcerative colitis/ Crohn’s disease): شخصی که حالات ایجادکنندة التهاب رودة بزرگ (مثل کولیت زخمی یا بیماری کرون) را برای سالها داشته است، در معرض افزایش خطر بروز سرطان رودة بزرگ و راستروده قرار دارد.
- رژیم غذایی: بررسيها نشان ميدهد که رژیمهایی غذايي با چربی بالا (بهویژه چربی حیوانی) و کلسیم، فولات و فیبر کم، ممکن است خطر سرطان رودة بزرگ و راستروده را افزایش دهد. همچنین، براساس بعضی مطالعهها كساني که میوه و سبزی خیلی کم مصرف ميكنند، ممکن است خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان رودة بزرگ و راستروده داشته باشند. به هرحال، نتایج مطالعههای رژیمغذایی غالباً كامل نیستند و برای درک بهتر اینکه چگونه رژیم غذایی خطر سرطان رودة بزرگ و راستروده را تحتتأثیر قرار میدهد، تحقیق بیشتری لازم است.
- سیگار کشیدن: سیگاريها ممکن است در معرض خطر افزایشیافتة بروز پولیپها و سرطان رودة بزرگ و راستروده باشند.
از آنجا که مبتلايان به سرطان رودة بزرگ و راستروده ممکن است به این سرطان برای بار دوم دچار شوند، مهم است که هميشه تحتنظر باشند. در صورت ابتلا به سرطان رودة بزرگ و راستروده، ممكن است نگران باشید که اعضای خانوادة شما نیز به این بیماری مبتلا شوند. آنها که فکر میکنند ممکن است در معرض خطر باشند، باید با پزشک خود مشورت کنند.
علائم سرطان رودة بزرگ و راستروده
سرطان رودة بزرگ و راستروده، در ابتدا با علائم کم یا بدون علائم بروز میکند، ولي اگر علائمي وجود داشته باشد، شامل موارد زیر خواهد بود:
- اسهال یا یبوست.
- احساس اینکه شکم کاملاً تخلیه نشده است.
- وجود خون (روشن یا خیلی تیره) در مدفوع.
- مدفوع باریکتر از حد معمول.
- احساس مکرر گاز معدة همراه با درد یا دردهای شکمی یا احساس سیری یا نفخ.
- کاهش وزن به دلايل نامعلوم.
- احساس خستگی زیاد در تمام مدت.
- تهوع یا استفراغ.
همچنین، این علائم میتوانند با بسیاری حالتهای مربوط به مشكلات دیگر همراه باشند. اگر هر یک از این علائم را دارید، آنها را با پزشکتان مطرح کنید. فقط پزشک شما میتواند بگويد که چرا شما این علائم را دارید. معمولاً مراحل ابتدایی سرطان درد ایجاد نمیکند. مهم است که قبل از ملاقات با پزشک منتظر احساس درد نمانید.
تشخیص سرطان رودة بزرگ و راستروده
اگر نتایج آزمایش غربالگری شما نشانگر سرطان است یا علائمی دارید كه مشكوك به سرطان هستید؛ پزشک در مورد سابقة پزشکی شما و خانوادهتان سؤال میکند و سپس شما را معاینة بدنی میکند. شما ممکن است یک مورد یا بیشتر، از آزمایشاتی را که در بخش غربالگری شرح داده میشوند، داشته باشید.
اگر نتایج معاینة بدنی و آزمایشها حاكي از سرطان نباشد، ممکن است پزشک تصمیم بگیرد که انجام آزمایشهاي بیشتر را متوقف كند و بنابراين درمانی هم لازم نخواهد بود، ولي برنامهای از معاینهها را توصیه کند.
اگر آزمایشها، ناحیهای غیرمعمول (مثل پولیپ) را نشان دهند، برای بررسی سلولهای سرطانی، شايد انجام یک نمونهبرداری ضروری باشد. بافت غیرعادی اغلب میتواند طی کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی برداشته شود، و آسیبشناس با استفاده از میکروسکوپ بافت را برای بررسی وجود سلولهای سرطانی بررسی کند.
پولیپهای رودة بزرگ مهم هستند، چون بعضی از آنها با گذشت زمان به سرطان تبدیل ميشوند. اگرچه پولیپ رودة بزرگ هميشه به سرطان تبدیل نمیشود، ولي هر سرطان رودة بزرگ، معمولاً از یک پولیپ کوچک غیرسرطانی شروع میشود. خوشبختانه، این پولیپها میتواند طی کولونوسکوپی شناسایی و برداشته یا نابود شوند و، از ايجاد یک سرطان رودة بزرگ پيشگيري شود. اگر یک پولیپ اندازه کافی داشته باشد، نمونه بافت قابل برداشت ميشود و براي تعیین نوع دقیق پولیپ به آزمايشگاه فرستاده ميشود.
چهار نوع پولیپ وجود دارد که بهطور رایج، درون رودة بزرگ بروز میكند:
-
التهابی: اغلب در بیمارانی با «کولیت زخمی یا بیماری کرون» پیدا میشود كه «پولیپ کاذب» نامیده میشود، آنها پولیپهای واقعي نیستند و فقط یک واکنش به التهاب مزمن دیوارة رودة بزرگ هستند. این پولیپها از نوع تبدیل شونده به سرطان نیستند ولي معمولاً برای تعیین نوع، نمونهبرداری میشوند.
-
هیپرپلاستیک (Hyperplastic): نوع رایج پولیپ که معمولاً خیلی کوچک است و اغلب در راستروده پیدا میشود و تصور میشود که این پولیپها سرطاني نباشند.
-
آدنوم توبولی (Tubular Adenoma) یا پولیپ آدنوماتوز (Adenomatous Polyp): رایجترین نوع پولیپ است و اغلب وقتی پزشک از پولیپ رودة بزرگ صحبت میکند، این نوع، اولین موردی است که به آن اشاره میشود. حدود 70% از پولیپهایي كه برميدارند از این نوعند. آدنومها یک خطر معین بروز سرطان به همراه دارند که همچنان که پولیپ بزرگتر میشود، افزایش مییابد. پولیپهای آدنوماتوز معمولاً علائمی از خود نشان نميدهند اما اگر زود کشف شوند، میتوانند قبل از شکل گرفتن سلول سرطانی، طی کولونوسکوپی برداشته شوند. خبر خوب این است که پولیپها بهآهستگی رشد میکنند و ممکن است سالها طول بکشد تا به سرطان تبدیل شوند. بیمارانی با سابقة پولیپ سرطانی باید بهطور منظم مورد معاینه قرار گيرند.
-
آدنوم ویلوس (Villus) یا آدنوم توبولوویلوس (TubulovillousTubulovillous): حدود 15% از پولیپهایی که برداشته میشوند، از این نوع هستند. این جدیترین نوع پولیپ است و همچنان که بزرگتر میشود، خطر بروز سرطان افزایش مییابد. اغلب آنها بدون پایهاند و ساقه ندارند که این امر برداشت آنها را مشکل میکند. کوچکترها میتوانند در یک روش تدریجی بهصورت چند قطعه برداشته شوند؛ گاهی در طي چندین کولونوسکوپی. برای برداشتن کامل «آدنومهای ویلوس» بیپایة بزرگتر ممکن است جراحی لازم باشد. پیگیری به اندازة پولیپ و کامل بودن برداشت بستگی دارد.
مرحلهبندی
روندی که برای کشف میزان گسترش سرطان در درون رودة بزرگ/ رکتوم (Rectum) یا بخشهای دیگر بدن استفاده میشود، مرحلهبندی نام دارد. اطلاعاتی که از روند مرحلهبندی جمعآوری میشود، مرحلة بیماری را تعیین میکنند. دانستن مرحله برای طرح درمان اهمیت دارد.
در يك نگاه (Basic overview)
-
مرحلة صفر (0): این مرحله، ابتداییترین مرحلة ممکن است. سرطان از جاي خود شروع به حرکت نکرده است و هنوز به داخلیترین لایة پوشانندة رودة بزرگ محدود است. این مرحله «کارسینوم درجا» نیز نامیده میشود.
-
مرحلة يك (I): سرطان شروع به پخش شدن کرده اما هنوز در لایة پوشانندة درونی است. این مرحلة سرطان رودة بزرگ و راستروده Dukes A نیز نامیده میشود.
-
مرحلة دو (II): سرطان به اندامهای نزدیک رودة بزرگ یا راستروده نفوذ كرده اما به غدد لنفاوی نرسیده است. این مرحلة سرطان رودة بزرگ و راستروده Dukes B نیز نام دارد.
-
مرحلة سه (III): سرطان به غدد لنفاوی رسوخ كرده اما به بخشهای دورتر انتشار نیافته است. این مرحلة سرطان رودة بزرگ و راستروده Dukes C نیز نام دارد.
-
مرحلة چهار (IV): سرطان از طریق دستگاه لنفاوی به بخشهای دور بدن منتشر شده است و این وضعیت را متاستاز ميگويند. محتملترین اندامها برای متاستاز از سرطان رودة بزرگ و راستروده، ریهها و کبد هستند. این مرحلة سرطان رودة بزرگ و راستروده Dukes D نیز نامیده میشوند.
مرحلهبندی برای سرطان رودة بزرگ در مقایسه با سرطان راستروده
سرطان رودة بزرگ
مرحلة صفر (0): در مرحلة صفر، سلولهای غیرعادی در درونیترین لایة پوشانندة رودة بزرگ پیدا میشوند. این سلولهای غیرعادی ممکن است سرطانی شوند و به بافت عادی مجاور گسترش یابند. مرحلة صفر «کارسینوم درجا» نیز نامیده میشود.
مرحلة يك (I): در اين مرحله، سرطان شکل گرفته است و از آن سوی بافت لایة درونی دیوارة رودة بزرگ به لایههای میانی پخش شده است.
مرحلة دو (II): در اين مرحله، سرطان رودة بزرگ به مرحلة دوي آ (IIA) و مرحلة دوي بي (IIB) تقسیم میشود.
- مرحلة دوي آ (IIA): سرطان به آن سوی بافت میانی دیوارة رودة بزرگ پخش شده یا به بافتهای مجاور اطراف رودة بزرگ یا راستروده گسترش یافته است.
- مرحلة دوي بي (IIB): سرطان به آن سوی دیوارة رودة بزرگ و بافتهای مجاور و یا سرتاسر صفاق منتشر شده است.
مرحلة سه (III): در اين مرحله، سرطان رودة بزرگ به مرحلة سة آ (IIA)، سة بي (IIIB) و سة سي (IIIC) تقسیم میشود.
- مرحلة سة آ (IIIA): سرطان از درونیترین لایة بافت رودة بزرگ به لایههای میانی پخش شده و به سه غدة لنفاوی نیز گسترش یافته است.
- مرحلة سة بي (IIIB): سرطان به سه غدة لنفاوی مجاور پخش شده و به مناطق زیر نیز گسترش یافته است.
- آن سوی لایههای بافت دیوارة رودة بزرگ، یا
- بافتهای مجاور اطراف رودة بزرگ یا راستروده، یا
- آن سوی دیوارة رودة بزرگ به اندامهای مجاور یا سرتاسر صفاق.
- مرحلة سة سي (IIC): سرطان به چهار غدة لنفاوی یا بیشتر پخش شده و به مناطق زیر نیز انتشار یافته است: .
- به آن سوی لایههای بافت میانی دیوارة رودة بزرگ، یا
- به بافتهای مجاور اطراف رودة بزرگ یا راستروده، یا
- به اندامهای مجاور و یا سرتاسر صفاق.
- مرحلة چهار (IV): در اين مرحله، ممکن است سرطان به غدد لنفاوی مجاور پخش شود و به بخشهای دیگر بدن، مثل کبد یا ریهها، نیز گسترش یابد.
سرطان راستروده
-
مرحلة صفر (0): در اين مرحله، سلولهای غیرعادی در داخلیترین لایة پوشانندة راستروده پیدا میشوند. این سلولهای غیرعادی ممکن است سرطانی شوند و به بافت عادی مجاور گسترش یابند. مرحلة صفر، «کارسینوم درجا» نیز نامیده میشود.
-
مرحلة يك (I): در اين مرحله، سرطان شکل گرفته و فراتر از داخلیترین لایة پوشانندة راستروده به لایههای دوم و سوم پخش شده و دیوارة درونی راستروده را درگیر کرده است اما به دیوارة بیرونی یا خارج از آن پخش نشده است.
-
مرحلة دو (II): در اين مرحله، سرطان به خارج از راستروده در بافت مجاور پخش شده اما غدد لنفاوی (ساختارهای کوچک لوبیایی شکل که در سرتاسر بدن پیدا میشوند و مواد را در مایعی که لنف نامیده میشود، تصفیه و به مبارزه با عفونت و بیماری کمک میکنند) را درگیر نکرده است.
-
مرحلة سه (III): در اين مرحله، سرطان به غدد لنفاوی مجاور پخش شده اما به بخشهای دیگر بدن گسترش نیافته است.
-
مرحلة چهار (IV): در اين مرحله، سرطان در بخشهای دیگر بدن، مثل کبد، ریهها و تخمدانها، پخش شده است.
درمان سرطان رودة بزرگ و راستروده
انتخاب درمان، اساساً وابسته به محل تومور در روده یا راستروده و مرحلة بیماری است. درمان سرطان رودة بزرگ و راستروده ممکن است جراحی، شیمیدرمانی، درمان بیولوژیک یا پرتودرمانی باشد. بعضی از بيماران ترکیبی از درمانها را دریافت میکنند. این درمانها در زیر شرح داده شدهاند.
گاهی، سرطان رودة بزرگ به شکلی متفاوت از سرطان راستروده درمان میشود. درمانهای سرطان رودة بزرگ و سرطان راستروده جداگانه در زیر شرح داده شدهاند. پزشک میتواند گزینههای درمان شما و نتایج مورد انتظار هر يك را شرح بدهد. شما و پزشکتان میتوانید برای تهیة یک برنامة درمانی که نیازهای شما را برآورده کند، همکاری کنید.
درمان سرطان، درمان موضعی یا درمان عمومی است.
-
درمان موضعی: جراحی و پرتودرمانی درمانهای موضعی هستند. این درمانها سرطان را در رودة بزرگ یا راستروده یا بخشهای مجاور آنها برمیدارند یا تخریب میکنند. وقتی سرطان رودة بزرگ و راستروده به بخشهای دیگر بدن پخش شده باشد، ممکن است از درمان موضعی برای کنترل بیماری در آن نواحی خاص استفاده شود.
-
درمان سیستمیک: شیمیدرمانی و درمان بیولوژیک درمانهای سیستمیک هستند. داروها وارد جریان خون میشوند و سرطان را در سرتاسر بدن تخریب یا کنترل میکنند.
از آنجا که درمانهای سرطان، اغلب، به سلولها و بافتهای سالم آسیب میزنند، بروز عوارض جانبی رایج است. عوارض جانبی، به نوع و حوزة درمان وابسته هستند. عوارض جانبی ممکن است در هر فرد یکسان نباشد و حتي از یک جلسة درمان تا جلسة بعدی هم متفاوت باشد. قبل از شروع درمان گروه درمانی شما عوارض جانبی احتمالي را شرح خواهند داد و راههایی را برای کمک به شما در مدیریت آنها پیشنهاد میکنند. در هر مرحلة بیماری مراقبت حمایتی برای کمک به عوارض جانبی درمان، کنترل درد و علائم دیگر، تسکین نگرانیهای احساسی در دسترس است. اطلاعات در مورد چنین درمانی روی پایگاه اینترنتی مؤسسه به نشانی www.ncii.ir در دسترس است.
ممکن است بخواهید قبل از شروع درمان این پرسشها را از پزشک خود بپرسید:
- بیماری در چه مرحلهای است؟ آیا سرطان پخش شده است؟
- گزینههای درمان من چیست؟ شما کدام را برای من پیشنهاد میکنید؟ آيا من بیش از یک نوع درمان خواهم داشت؟
- فواید مورد انتظار هر نوع درمان چیست؟
- خطرها و عوارض جانبی ممکن هر درمان چیست؟ چگونه میتوان عوارض جانبی را مهار کرد؟
- جهت آمادگی برای درمان چه کاری بايد انجام دهم؟
- درمان چگونه فعالیتهای عادی مرا تحتتأثیر قرار ميدهد؟ آیا احتمال دارد مشکلات ادراری داشته باشم؟ مشکلات رودهای مثل اسهال یا خونریزی راستروده چطور؟ آیا درمان، زندگی جنسی مرا تحتتأثیر قرار خواهد داد؟
- هزینة درمان چقدر است؟ هزينة درمان توسط بیمة من پوشش داده میشود؟
جراحی
جراحی رایجترین درمان برای سرطان رودة بزرگ و راستروده است.
-
کولونوسکوپی: ممکن است یک پولیپ کوچک بدخیم از رودة بزرگ یا راستروده فوقانی شما توسط یک کولونوسکوپ برداشته شود. بعضی تومورهای کوچک در راسترودة تحتانی میتوانند، بدون کولونوسکوپ، برداشته شوند.
-
لاپاروسکوپی: سرطان رودة بزرگ ابتدایی میتواند با کمک یک لولة نازک مجهز به نور (لاپاروسکوپ) برداشته شود. 3 یا 4 بریدگی کوچک در شکم ایجاد میشوند. جراح درون شکم را با لاپاروسکوپ میبیند، و تومور و قسمتی از رودة بزرگ سالم برداشته میشوند. ممکن است غدد لنفاوی مجاور نیز برداشته شوند. جراح باقیماندة روده و کبد شما را برای دیدن اینکه سرطان پخش شده است یا نه، بررسی میکند.
-
جراحی باز: جراح برای برداشتن تومور و قسمتی از رودة بزرگ یا راستروده سالم، یک بریدگی بزرگ در شکم شما ایجاد میکند. بعضی غدد لنفاوی مجاور نیز برداشته میشود.
جراح باقیماندة روده و کبد شما را برای دیدن اینکه سرطان پخش شده است یا نه، بررسی میکند.
وقتی بخشی از رودة بزرگ یا راستروده برداشته میشود، جراح معمولاً، میتواند بخشهای سالم را مجدداً متصل کند. به هرحال، گاهی اتصال مجدد ممکن نیست. در این مورد، جراح برای دفع مواد زائد، یک راه جدید ایجاد میکند، بدين منظور یک دهانه (شکاف) در دیوارة شکم ايجاد میکند، انتهای فوقانی روده را به شکاف متصل میکند و انتهای دیگر را میبندد. جراحی برای ایجاد شکاف، کولوستومی نامیده میشود؛ برای جمعآوری مواد زائد یک کیسة پهن روی شکاف گنجانده میشود و یک چسب مخصوص آن کیسه را در جاي خود نگه میدارد.
برای بیشتر بيماران شکاف، موقتی است و فقط تا زمانیکه آثار جراحی رودة بزرگ یا راستروده التیام پیدا کند، به آن نیاز است. بعد از التیام، جراح قسمتهای روده را مجدداً متصل میکند و شکاف را میبندد. بعضیها بهویژه افراد دارای تومور در راسترودة تحتانی، به شکاف دائمی نیاز دارند.
بيماراني که کولوستومی انجام میدهند، ممکن است در پوست اطراف شکاف، سوزش داشته باشند، پزشك، پرستار شما یا یک درمانگر entrostomal میتواند به شما در مورد چگونگی نظافت آن ناحیه و جلوگیری از سوزش و عفونت، آموزش دهد. بخش «توانبخشی» در مورد اینکه بيماران چگونه میتوانند مراقبت از شکاف را یاد بگیرند، اطلاعات بیشتری دارد.
مدت زمان التیام زخم پس از جراحی، برای هر شخص متفاوت است. شما ممکن است چند روز اول ناراحت باشید. دارو میتواند به تسكين درد شما کمک کند. قبل از جراحی، باید دربارة برنامهای برای تسکین درد با پزشك یا پرستارتان صحبت کنید. بعد از جراحی، اگر شما به مسكن بیشتر نیاز داشتيد، پزشك شما میتواند برنامه را تنظیم کند.
احساس خستگی یا ضعف تا حدی معمول است. همچنین، جراحی گاهی یبوست یا اسهال ایجاد میکند. گروه مراقبت سلامتی شما به شما برای نشانههای خونریزی، عفونت یا شکاف دیگري که به درمان فوری نياز دارد، آگاهی میدهند.
ممکن است بخواهید قبل از جراحی این پرسشها را از پزشک خود بپرسید:
- شما چه نوع جراحی را برای من توصیه میکنید؟
- آیا من به برداشتن غدة لنفاوی نیاز دارم؟ بافتهای دیگر برداشته خواهند شد؟ چرا؟
- خطرهای جراحی چیست؟ آیا هیچ عوارض جانبی ماندگاری خواهم داشت؟
- نیاز به کولوستومی خواهم داشت؟ اگر چنین است، شکاف دائمی خواهد بود؟
- بعد از جراحی چه احساسی خواهم داشت؟
- اگر درد داشتم، چگونه کنترل خواهد شد؟
- چه مدت در بیمارستان خواهم بود؟
- کی میتوانم به فعالیتهای عادی خود بازگردم؟
شیمیدرمانی
در شیمیدرمانی از داروهای ضدسرطان برای کشتن سلولهای سرطانی استفاده میکنند. داروها وارد جریان خون میشوند و میتوانند سلولهای سرطانی را در هر قسمت از بدن تحتتأثیر قرار دهند.
داروهای ضدسرطان معمولاً از طریق سیاهرگ دریافت میشوند اما بعضی از آنها ممکن است بهصورت خوراکی باشند. شيميدرماني در بخش بیماران سرپایی بیمارستان، در مطب پزشك یا در خانه انجام ميشود و گاهي هم به بستری شدن در بیمارستان نیاز خواهد بود. عوارض جانبی شیمیدرمانی، اساساً به نوع دارو و ميزان آنها بستگی دارد. داروها میتوانند به سلولهای عادی که بهسرعت تقسیم میشوند نیز، آسیب برسانند.
- سلولهای خونی: این سلولها با عفونت مبارزه میکنند، به انعقاد خون کمک میکنند و اکسیژن را به همة قسمتهای بدن ميرسانند. وقتی داروها سلولهای خونی شما را تحتتأثیر قرار میدهند، احتمال ایجاد عفونت، خونمردگی، خونریزی آسان، و احساس خستگی و ضعف زیاد در شما بیشتر است.
- سلولهای ریشة مو: شیمیدرمانی ممکن است به ريزش موها منجر شود، ولي موهای شما دوباره رشد خواهند کرد اما شايد تا حدی در رنگ و بافت متفاوت باشند.
- سلولهایی که مجرای گوارشی را میپوشانند: شیمیدرمانی میتواند موجب كاهش اشتها، حالت تهوع و استفراغ، اسهال یا زخم دهان و لب شوند.
شیمیدرمانی برای سرطان رودة بزرگ و راستروده میتواند به قرمز و دردناک شدن پوست کف دست و پا و حتي جدا شدن پوست آن منجر شود.
گروه مراقبت پزشكي شما میتواند راههایی را برای مهار بسیاری از این عوارض جانبی پیشنهاد کنند. بیشتر عوارض جانبی، معمولاً بعد از پایان درمان، از بین میروند.
شما ممکن است مطالعة مقاله «شیمیدرمانی و شما: راهنمایی برای کمک به خود طی درمان سرطان» منتشره از سوي پایگاه اینترنتی مؤسسه به نشانی www.ncii.ir را مفید بیابید.
درمان بیولوژیک
برخی از مبتلايان به سرطان رودة بزرگ و راسترودة انتشار یافته، یک آنتیبادی تکدودمانی را، بهعنوان نوعی درمان بیولوژیک، دریافت میکنند. آنتیبادیهای تکدودمان
ی به سلولهای سرطانی رودة بزرگ و راستروده متصل میشوند، و در رشد سلولهاي سرطانی و انتشار آن مداخله میکنند. بيماران، آنتیبادی تکدودمانی را از طریق سیاهرگ در مطب پزشک، بیمارستان یا درمانگاه دریافت میکنند و بعضی نيز بهطور همزمان شیمیدرمانی ميشوند.
در طول درمان، گروه مراقبت پزشكي بيمار، نشانههای مشکلات را تحتنظر قرار خواهند داد، بعضی از بيماران، برای پيشگيري از واکنشهای آلرژیک (حساسیتی) احتمالی دارو میخورند. عوارض جانبی، به آنتیبادی تکدودمانی مورد استفاده بستگی دارد، كه ممکن است شامل خارش، تب، درد شکمی، استفراغ، اسهال، تغییرات فشار خون، خونریزی یا مشکلات تنفسی باشد. البته بايد دانست كه عوارض جانبی، معمولاً بعد از نخستین درمان، خفیفتر میشوند.
در اين خصوص مقالة درمان بیولوژیک: درمانهایی که از دستگاه ایمنی شما برای مبارزه با سرطان استفاده میکنند.
ممکن است بخواهید قبل از انجام شیمیدرمانی یا درمان بیولوژیک، پرسشهای زیر را از پزشک خود بپرسید:
- چه داروهایی خواهم داشت؟ آنها چه تأثیری خواهند داشت؟
- درمان کی آغاز خواهد شد؟ کی پایان مييابد؟ چند وقت یکبار درمان خواهم داشت؟
- درمان در کجا انجام ميشود؟ بعد از درمان، قادر به رانندگی تا خانه خواهم بود؟
- طی درمان، برای مراقبت از خودم چه کاری میتوانم انجام دهم؟
- چگونه خواهیم دانست كه درمان اثربخش بوده است یا نه؟
- کدام عوارض جانبی را باید با شما در میان بگذارم؟
- آیا عوارض طولانیمدتی وجود خواهد داشت؟
پرتودرمانی
پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی برای کشتن سلولهای سرطانی استفاده میکند. این روش سلولهای سرطانی را، فقط در ناحیة مورد درمان، تحتتأثیر قرار میدهد.
پزشکان برای درمان سرطان از انواع مختلف پرتودرمانی استفاده میکنند.
گاهی، بيماران دو نوع پرتودرمانی دریافت میکنند:
-
پرتودرمانی خارجی: پرتوها از یک دستگاه در خارج از بدن تابانده ميشوند. رایجترین دستگاهی که برای پرتودرمانی استفاده میشود، شتابدهندة خطی نامیده میشود. درمان، معمولاً 5 روز در هفته، طی چندین هفته در بیمارستان یا درمانگاه انجام ميگيرد.
-
پرتودرمانی داخلی (پرتودرمانی کاشتی یا براکیتراپی): پرتوها از یک مادة رادیواکتیو که در لولههای نازکی قرار گرفته و مستقیماً در تومور یا نزدیک آن قرار میگیرند تابانده ميشوند. بیمار در بیمارستان میماند و کاشتها معمولاً برای چندین روز در محل باقی میماند.
معمولاً قبل از اینکه بیمار به خانه برود، کاشتها برداشته میشوند.
پرتودرمانی طی جراحی (IORT): در بعضی موارد، پرتودرمانی طی جراحی دریافت میشود. عوارض جانبی، اساساً به مقدار پرتو گرفته شده و قسمتی از بدن بيمار که درمان میشود، بستگی دارند. پرتودرمانی برای شکم و لگن ممکن است به حالت تهوع، استفراغ، اسهال، مدفوع خونآلود یا حرکات شکم فوری و نيز به مشکلات ادراری، مثل ناتوانی در نگهداشتن ادرار در مثانه منجر شود. افزون بر آن، ممکن است پوست بیمار در ناحیة مورد درمان قرمز، خشک و حساس شود؛ بهویژه پوست نزدیک راستروده که حساس است.
احتمال دارد بيمار طی پرتودرمانی، بهویژه در هفتههای آخر درمان بسیار خسته شود. استراحت مهم است اما معمولاً پزشکان بیماران را به تلاش برای فعال ماندن، تا حد توانشان، توصیه میکنند.
اگرچه عوارض جانبي پرتودرمانی میتواند نگرانکننده باشد، ولي پزشک آنها را درمان یا کنترل ميکند. عوارض جانبی معمولاً بعد از پایان درمان از بین میروند.
خواندن مقاله پرتودرمانی و شما: راهنمایی برای کمک به خود طی درمان سرطان از را به شما توصيه ميكنيم.
ممکن است بخواهید در مورد پرتودرمانی این پرسشها را از پزشک خود بپرسید:
- چرا من به این درمان نیاز دارم؟
- کی درمان شروع خواهد شد؟ کی پایان خواهد یافت؟
- طی درمان چه احساسی خواهم داشت؟
- چگونه خواهیم فهمید پرتودرمانی اثربخش بوده است یا نه؟
- برای مراقبت از خودم، طی درمان، چه کاری میتوانم انجام دهم؟
- میتوانم به فعالیتهای عادی خود ادامه دهم؟
- عوارض جانبی طولانیمدت وجود دارد؟
درمان سرطان رودة بزرگ
بیشتر بیماران مبتلا به سرطان رودة بزرگ با جراحی درمان میشوند. بعضیها نيز، هم جراحی و هم شیمیدرمانی دریافت میکنند، و بعضی ديگر از مبتلايان به بیماری پیشرفته، تحت درمان بیولوژیک قرار ميگيرند.
برای بيماران مبتلا به سرطان رودة بزرگ، بهندرت کولوستومی مورد نیاز است.
گرچه از پرتودرمانی، بهندرت برای درمان سرطان رودة بزرگ استفاده ميشود، ولي گاهی آن را برای تخفیف درد و علائم دیگر بهكار ميبرند.
درمان سرطان راستروده
برای همة مراحل سرطان راستروده، جراحی رایجترین درمان است. بعضی از بیماران، جراحی، پرتودرمانی و شیمیدرمانی دریافت میکنند، و براي بعضی مبتلايان به بیماری پیشرفته، از درمان بیولوژیک استفاده ميكنند.
حدود یک مورد از 8 مورد از بيماران مبتلا به سرطان راستروده به کولوستومی نیاز دارند.
پرتودرمانی ممکن است قبل و بعد از جراحی استفاده شود. بعضی بيماران قبل از جراحی، برای کاهش اندازة تومور پرتودرمانی دارند و بعضی بعد از جراحی، برای کشتن سلولهای سرطانی که ممکن است در ناحیه باقیمانده باشند، پرتودرمانی دریافت میکنند. همچنین، برخی ممکن است برای تخفیف درد و مشکلات دیگر ناشي از سرطان مورد پرتودرمانی قرار گيرند.
پرسشهاي متداول بيماران
در اینجا مجموعهای از پرسشهای رایج را با پاسخهایی که ما با فرض مفید بودن برای دیگران فراهم کردیم، خواهید یافت.
پرسش: سرطان رودة بزرگ/ راستروده چیست؟
پاسخ: یک جواب عالی و کامل برای این پرسش روی صفحة اطلاعات بیماری در این سایت وجود دارد.
پرسش: در من یا کسی که میشناسم، سرطان رودة بزرگ و راستروده تشخیص داده شده است. چه كار باید بکنم؟ من وحشتزده هستم!
پاسخ: شما هماکنون نخستین گام را با مشاهدة این صفحه برداشتهاید. این یعنی شما میدانید که به یادگیری در مورد این بیماری نیاز دارید. هر قدر بیشتر بدانید و یاد بگیرید، بهتر قادر به همیاری با متخصصان درمان خود، در مبارزه با این بیماری، خواهید بود.
سؤال: چه كار دیگری میتوانم انجام دهم؟
پاسخ: شايد بخواهید ابتدا یک دفتر یادداشت بیماری تهیه کنید. ميتوانيد از یک دفتر ساده استفاده کنید، یک یا دو خط را به هر روز اختصاص دهید، كه برای هر روز، تاریخ، علائمی که دارید، داروهایی که مصرف میکنید، احساسی که دارید، ملاقات یا عدم ملاقات با متخصصان درمان و نتایج را ثبت خواهید کرد. این ثبت میتواند واقعاً باارزش باشد، بهگونهای که شما و متخصص سلامت شما میتوانید مراقبت و درمان را برنامهریزی کنید. همچنین، شمارة تلفن و آدرس همة پزشکان، متخصصان و درمانگرانی را که ملاقات میکنید و شمارههایی را که برای کمک گرفتن در شب یا آخر هفته ميتوان با آنها تماس گرفت، ثبت کنید. پیشنهاد دیگر، مطالعه و کپی گرفتن از همة آزمایشهای خون، اسکنها (مثل CT اسکن و تصاوير اشعة ايكس) و گزارشهاست. چون امكان دارد كه در طول مبارزة خود با اين بيماري، به بيشتر از يك پزشك مراجعه كنيد و حفظ و جمعآوري مدارك و سوابقتان، باعث ميشود خيلي خيلي راحتتر بتوانيد افراد (پزشكان) جديد را در جريان وضعيت خود قرار دهيد. بنابراين با خيال راحت كپي مدارك خود را بخواهيد، چون از لحاظ قانوني هم، اين حق شماست.
پرسش: چه پرسشهایی را باید از پزشك یا جراحم بپرسم؟
پاسخ: این به مورد شما بستگی دارد. هر کس میخواهد از موارد مختلفی آگاهي يابد. برای طرح هیچ سؤالی مردد نباشید، و قبل از دیدن متخصص درمان خود مطمئن شوید همة پرسشها را نوشتهاید و بنابراین، آنها را به خاطر خواهید داشت.
بعضی از پرسشهای رایجی که مردم میپرسند، عبارتند از:
- اگر قرار شود جراحي كنيد كه اغلب هم اين حالت پيش ميآيد، يكي از موضوعهاي قابل بحث، آزمايش CEA است. تقریباً همة پزشکان بیماران را قبل از جراحی، و بعد از آن، به انجام آزمایش CEA ترغیب میکنند كه شما باید در مورد آن بپرسید. (برای اطلاعات بیشتر پرسش بعدی را ببینید).
- همچنین اگر شما جراحی دارید، بعد از جراحی بايد از جراحتان بپرسيد که بیماری شما در چه مرحلهای است. (برای اطلاعات بیشتر در مورد مرحلهبندی سؤالهاي متداول را ببینید).
- آیا پیش از جراحی، به درمان نیاز خواهد بود؟
- چه مدت در بیمارستان بستري خواهم بود؟
- اگر درد داشته باشم، چه چیزی به من میدهید تا احساس بهتری داشته باشم؟
- بعد از جراحی، چه درمانی مورد نیاز خواهد بود؟
- اگر بعد از جراحی، به شیمیدرمانی نیاز پیدا کنم، چه مدت بعد از جراحی، باید آن را شروع کنم؟
- برای تعیین میزان پیشرفت سرطانم، قبل و بعد از جراحی، چه آزمایشهايي انجام خواهید داد؟
- کی باید با یک سرطانشناس ملاقات کنم؟
- اگر در خانه باشم و درد داشته باشم، برای کمک به چه کسی تلفن کنم؟
- محل سرطان من کجاست؟ آیا به فراتر از جایی که شروع شده، پخش شده است؟
- مرحلة سرطان من چیست؟ و این در مورد من چه معنی میدهد؟
- چه انتخابهای درمانی دارم؟
- شما چه درمانی را پیشنهاد میکنید؟ چرا؟
- آیا نیاز به کولوستومی خواهم داشت؟
- درمانهایی که شما پیشنهاد کردید، چه خطرها و عوارض جانبی دارند؟
- احتمال برگشت سرطان من بعد از این برنامة درمان چگونه است؟
- جهت آمادگی برای درمان چه كار باید انجام دهم؟
- آیا باید از رژیمغذایی خاصی پیروی کنم؟
پرسش: CEA معرف چیست؟ این چه معنی دارد؟
پاسخ: CEA مخفف «آنتیژن کارسینو امبریونیک» (Carcinoembryonic antigen) است و فقط یک اصطلاح خلاصه برای بیمار است. این ماده توسط بعضی سلولهای سرطانی در بعضی از افراد (نه همه) در خون رها میشود. گاهی هم، ممکن است سلولهای دیگر نیز آن را تولید کنند. در بعضی بیماران، CEA هرگز در سطحی که بتوان آن را اندازهگیری کرد، وجود ندارد. اگر شما یکی از كسانی هستید که قبل از جراحی، CEA بالایی داشتهاید، اگر در جراحی همة سرطان برداشته شده باشد، باید مقدار آن طی چند هفته بعد از جراحی به حالت عادی برگردد. اگر نه، پزشک شما برای پیدا کردن منبع سطح CEA بالا به معاینه نیاز دارد. برای تعیین سطح عادی CEA که در آزمایشگاه بهعنوان معیار برای تعیین سطوح استفاده میشود، نیاز به بررسی توسط پزشکتان دارید. در بیشتر آزمایشگاهها، سطح عادی برای آنهایی که سیگار نمیکشند، بين صفر تا سه و برای سیگاریها صفر تا پنج است. در بعضی جاها، سطح عادی مورد استفاده برای همة بیماران صفر تا پنج است.
اگر سطح CEA شما برای مدتی پس از جراحی عادی باشد و سپس شروع به افزایش کند، پزشک شما برای فهمیدن اینکه چرا سطح CEA هنوز خیلی بالاست، نياز به بررسي بیشتري خواهد داشت. افزایش CEA ممکن است به این دلیل باشد که شما مشکل پزشکی دیگري دارید، چون بسیاری از بیماریها و حتی خود درمان سرطان میتوانند باعث شوند که سلولها سطح افزایشیافتهای از CEA تولید کنند. همچنین، میتواند به این معنی باشد که سرطان عود کرده است. اگر CEA شما شروع به بالا رفتن کرد وحشتزده نشوید. به یاد داشته باشید که این یک اندازهگیری نهچندان دقیق پروتئینی است که ممکن است به این معنی باشد یا نباشد که شما سرطان دارید یا سرطان شما برگشته است (عود کرده است).
پرسش: درمانگرم به من گفته است که سرطان من متاستاز کرده است و من یک متاستاز در جای دیگری نزدیک رودة بزرگ دارم. این یعنی چه؟
پاسخ: "MET" مخفف متاستاز است و فقط خلاصة یک کلمه است برای سرطانی که به بخشهای دیگر بدن پخش شده است. هرگاه درمانگرتان از کلمهای استفاده میکند که شما نمیفهمید او را همانجا متوقف کنید و بپرسید آن کلمه چه معنی دارد. اگر نمیدانید، خجالت نکشید. به یاد داشته باشید شما هرگز نخواهید دانست، مگر آنکه بپرسید.
پرسش: چه درمانهایی در دسترس است؟
پاسخ: درمان به مرحلة سرطان شما بستگی دارد. تصمیمگیری دربارة آن توسط شما و درمانگرتان لازم است. درمانهای بسیاری در دسترس است. کلید کار، حفظ امید است! برای یافتن آگاهيهاي بیشتر دربارة درمانهای مختلف در دسترس در مورد مراحل و انواع خاص سرطان رودة بزرگ و راستروده به وبسایت موسسه مراجعه کنید. دنیای بزرگی از اطلاعات در اینجا وجود دارد. همچنین، شما ممکن است در وبسایت، اطلاعات درمان اضافي را پیدا کنید.
پرسش: احتمال بهبود من چقدر است؟
پاسخ: وقتی در مورد سرطان صحبت میکنیم، بهبود کلمهاي دشوار است. هیچکس نمیداند آیا سرطان هرگز بهبود مییابد یا نه. اما گاهی، سرطان آنقدر پس زده ميشود (عقبنشيني ميكند) که هرگز دوباره رشد نمیکند. ما این حالت را «بهبود» یا «بقای طولانیمدت» مینامیم. احتمال زنده ماندن شما برای درمان طولانی، به مرحلة سرطان شما و اینکه درمان چقدر موفق است، بستگی دارد. بدیهی است که مرحلة پايینتر و رشد کمتر سرطان، امتیازات بهتری هستند. هیچکس هنوز نمیتواند هیچ یک از اینها را پیشگویی کند. بهترین شرايط شما، مبارزه تا حد توان و زندگی بهطور کامل در هر دقیقه است.
پرسش: سرطان من تا حدی پیشرفته است. چقدر زمان دارم؟
پاسخ: این پرسش نسبتاً خوبي است و احتمالاً پرسشی است که هر کس میخواهد پاسخش را بداند. اما حقیقت این است که هر عددی که هر درمانگری به شما میگوید تقریباً، مطمئناً، غلط است. میانگینهای بقا، فقط میانگین هستند. بقای طولانیمدت در مرحلة سرطان رودة بزرگ و راستروده وجود دارد. دكتر استيون جي گاولد (Steven Jay Gould) یک دانشمند برندة جایزة نوبل، یک شکل نادر از سرطان تشخیص داده شد. پزشک به او گفت فقط 6 ماه زنده میماند. این گفته مربوط به سالها پیش است. او زنده ماند و یک مطلب کوتاه و عالی با عنوان راحت برای خواندن نوشت. ما خواندن آن را توصیه میکنیم!
(دکتر گاولد (Gould) در ماه مه 2002، در سن 60 سالگی مرد. دکتر گاولد (Gould) 20 سال بسیار پربار را بعد از تشخیص زندگی کرد بنابراین، بيشتر از سی برابر از میانگین شش ماه بقای خود، فراتر رفت. او از سرطان مرد، اما ظاهراً مزوتلیوما نبود و یک سرطان ثانوی و غیرمرتبط بود!)
پرسش: من درد دارم و نمیدانم چه کار باید بكنم.
پاسخ: با درمانگر خود تماس بگیرید. اگر با او امكان حرف زدن نبود، بالاخره کسی برای کمک به شما در دسترس خواهد بود. مردد یا منتظر نباشید. به یاد داشته باشید هميشه کسی در جایی برای کمک به شما در دسترس است و همیشه برای درمان درد، داروهایی وجود دارد. یکی از غمانگیزترین کارهایی که بیماران سرطان انجام میدهند، تحمل درد در زمانی است که مجبور نیستند! ممکن است ملاقات با یک متخصص درد لازم باشد. بسیاری از درمانگاههای بزرگ سرطان کسی را دارند که به شکل ویژه، با مشکلات درد مزمن سروکار دارد. اگر نه، ممکن است لازم باشد به یک درمانگاه درد، مراجعه كنيد. ممکن است داروهاي مخدر برای کسانی که درد شدید دارند، بهترین گزينه باشد. بعضی پزشکان برای تجویز داروهاي مخدر بسیار مرددند و شما در صورت داشتن درد شدید، نباید برای تقاضای آن یا استفاده از آن، بترسید.
پرسش: چه چیز عامل ایجاد سرطان است؟ آیا کاری که من انجام دادهام، عامل آن بوده است؟ چقدر طول میکشد تا رشد کند؟
پاسخ: هیچکس واقعاً مطمئن نیست که چه چیزی سرطان رودة بزرگ و راستروده را ایجاد میکند. خيلي بعید است که آنچه شما انجام دادهاید، عامل بهوجود آمدن آن باشد. ممکن است استعداد ابتلا به این بیماری ارثی باشد، که هست، و در خانوادهها جریان داشته باشد، ولي این به آن معنی نیست که هر کس در خانوادة شما سرطان خواهد گرفت اما به این معنی است که خطری وجود دارد و اعضای خانوادة شما باید مورد آزمايشهاي غربالگری قرار گيرند. اینکه چقدر طول میکشد تا سرطان رشد کند، بسیار متغیر است، اما رشد سرطان رودة بزرگ و راستروده عموماً بسیار کند است. ممکن است 10 سال طول بکشد تا یک پولیپ در رودة بزرگ شما سرطانی شود. اگر به محض اينكه «چيزي حس كرديد» مراجعه كنيد و چند ماه زودتر متوجه وجود بيماري شويد، تأثیر کمی دارد. کشف سرطان رودة بزرگ و راستروده، بدون غربالگری منظم، دشوار است و اغلب تا زمانیکه کاملاً پیشرفت نکرده، علائمی ایجاد نمیکند. بنابراین، خودتان را برای اینکه چند ماه قبل متوجه آن نشدید، سرزنش نکنید. کلید موفقیت، مبارزه با آن، هماکنون و در حال حاضر است.
پرسش: بنابراین، اعضای خانوادة من باید برای سرطان رودة بزرگ و راستروده بررسی شوند؟
پاسخ: این به سن و شرایط آنها بستگی دارد. اما این نوع نسبت خونی با یک بیمار سرطان رودة بزرگ و راستروده مرتبط است، وقتی 10 سال جوانتر از سنی است که سرطان در خویشاوند او تشخیص داده شده است، برای این بیماری، غربالگری شود. بنابراین، اگر سرطان در شما یا خویشاوند شما در سن 45 سالگی تشخیص داده شد، اعضای دیگر خانوادة شما بايد غربالگری را در 35 سالگی شروع کنند. اگر سرطان رودة بزرگ و راستروده زود تشخیص داده شود، به خوبی درمان میشود. گذشته از این، اگر بعد از مطرح کردن سابقة خانوادگیتان از سرطان با پزشک خود، نتیجه گرفتید که سندروم ارثی سرطان رودة بزرگ دارید، شما و همة اعضاي خانوادة نسبي درجة یک شما به صحبت با پزشکتان در مورد روشها و برنامة زمانی مناسب غربالگری نیاز خواهید داشت.
پرسش: چگونه میتوانم مطمئن باشم که بیمار بهترین مراقبت پزشکی را دریافت کرده است؟
پاسخ: با كسانی که میشناسید، صحبت کنید و در مورد جاییکه آنها درمان شدهاند و اسامی پزشکانی که برای آنها مفید بودند، سؤال کنید. ببینید کدام اسامی مکرراً تکرار شدهاند و سپس با آن پزشکان تماس بگیرید و برای آگاهي از روشهاي درمان مبتلايان به سرطان رودة بزرگ، با آنها ملاقات کنید.
بیمار خود را برای درمان در یک مرکز سرطان بزرگتر تشویق کنید. چند روز اضافهای که برای پیدا کردن یک مرکز بزرگتر طول میکشد، تفاوتی ایجاد نمیکند، بهویژه اگر آنجا به شما مراقبت مقدماتی توسط جراحان و سرطانشناسانی که از آخرین روشهای درمانی سرطان رودة بزرگ و راستروده آگاهي دارند، ارائه کند.
اطلاعات دقيق و جزئيات همة گزینههای درمان را قبل از انتخاب یکی از آنها، بهدست آوريد. فهرستی از پرسشها تهیه کنید و مطمئن شوید كه پاسخها قانعكننده هستند. اگر نیستند، از پزشك بخواهید دوباره توضیح دهد تا براي شما قابل فهم و قانعكننده باشد.
قبل از شروع درمان، بدانید چه نوع درمانی و با چه روشی انجام میشود. بدانید چه مواد شیمیایی هر چند وقت یکبار و طی چه مدت استفاده خواهند شد. بپرسید مصرف آن مواد چه عوارض جانبی را در پي دارد.
پرسش: چرا تغذیه مهم است و چگونه میتوانم بیشتر در مورد آن آگاهي پيدا كنم؟
پاسخ: تغذیة خوب برای وزن مطلوب بدن و سلامت عمومی مناسب مهم است. فواید دیگر آن تحمل درمان بهتر، عوارض جانبی کمتر، عملکرد ایمنی بیشتر (که میتواند تأثیر درمان را افزایش دهد) و کیفیت زندگی بهتر است.
به دلیل عوارض جانبی، داشتن تغذیة مناسب برای کسانی که در حال درمان هستند، همیشه امکانپذیر نیست. كساني که نمیتوانند غذا را در معده نگه دارند یا رودة آنها نمیتواند غذاهای فیبری، میوة تازه و سبزیها را تحمل کند، نیاز به یک رژيم خاصی دارند، نوعي رژيم غذايي كه باعث ميشود فرد كمتر مدفوع توليد كند و در نتيجه كمتر دفع كند.
وقتی بیمار نمیخواهد یا نمیتواند بخورد، به زور به او غذا ندهید یا عصبانی نشوید. او را تشویق کنید و چیزهایی را که بیمار مایل است بخورد، آماده کنید. اما به یاد داشته باشید که چه چیزهایی برای آنها خوب است. ممکن است وقتی اولین بار آن را آماده میکنید، طعم خوبی برای آنها نداشته باشد. چیزی که مهم است تلاش برای اطمینان از عدم کاهش وزن بیمار است. گاهی، بیمار باید هر چیزی که میخواهد بخورد، هر چیزی که خوشمزه باشد فقط برای گرفتن کالری/ انرژي! با دکتر متخصص تغذیه در بیمارستان صحبت کنید. یک متخصص معتبر رژیمغذایی پیدا کنید. ترجیحاً، کسی که در تغذیه و بیماریهای مزمن تخصص داشته باشد.
پرسش: چه چیزی به سوءتغذیه منجر میشود؟
پاسخ: عادت به کم خوردن، فقدان اشتها، آثار بیماری، عوارض جانبی درمان، افسردگی و فشار عصبي میتوانند در سوءتغذیه نقش داشته باشند. زخمهای دهانی ناشي از شیمیدرمانی میتوانند خوردن را دردناک کنند و اسهال شدید ممکن است به کمآبي بدن بينجامد و به دلیل جذب ناقص، باعث هدر رفتن مواد مغذی شود. سوءتغذیه میتواند تهدیدکنندة زندگی باشد و همین مسئله دلیل اهمیت آن است و باید در مورد آن با پزشک و یک متخصص رژیمغذایی معتبر که در تغذیة بيماران مبتلا به سرطان و یا بیمارهای مزمن تخصص داشته باشد، مشورت شود.
پرسش: بعضی نکات برای اطمینان از نظافت مناسب چیست؟
پاسخ: این به مرحلة بیماری و چگونگي پاسخ به درمان بستگی دارد. کمک به بیمار برای حفظ نظافت و پاكيزگي سودمند است. نه فقط برای پاكيزگي، بلکه برای حفظ عزت نفس او. برای تسهیل در امر نظافت، مطمئن شويد که پدهای شستوشوی يكبار مصرف، غیرمعطر، بدون الکل و کمی نمدار و پمادهای آرامبخش در حمام و در کنار بستر در دسترس بيمار هستند. یک لگن آب گرم، پارچههای کتان نو و یک صابون ملایم براي استفاده بيمار آماده کنید. اگر بیمار برای شستوشو کمک نمیخواست، او را ترک کنید و بعداً برای بیرون آوردن او از حمام برگردید. همیشه توضیح دهید که پاكيزگي، خطر عفونت را کاهش میدهد و عفونت فقط سوزش و ناراحتی را اضافه خواهد کرد. تأكید کنید که راحتی او تا چه حد برای شما مهم است.
سؤال: برای راحتتر کردن بیمار از نظر احساسی چه كار میتوانم بکنم؟
پاسخ: اساساً خودتان باشید. به روشهایی که همیشه داشتید با بیمار رفتار کنید. به چیزی که او میخواهد در موردش صحبت کند واقعاً گوش دهید و راهنماییهای خود برای گفتوگو را از آنها برداشت کنید. در نظر داشته باشید که احساسات و افكار بیمار ملاك است و طرز فكر و احساسات او قابل بحث و يا تغيير نیست. بعضیها عصبانی ميشوند، و بعضی ناراحت خواهند شد و گروهي در انکار خواهند بود. سعی نکنید به او بگوييد چطور باید احساس کند. شما ممکن است پیشنهادهايی را در مورد اینکه دیگران چطور با این موارد سروکار داشتند، ارائه کنید اما سعی نکنید این پیشنهادها را بهعنوان راه درست بهزور به او بقبولانید. احساسات خودتان را با او تقسیم کنید. در آغوش گرفتن او آرامشبخش است. به بیمار بگوييد شما واقعاً از هر راهی که بتوانید میخواهید کمک کنید. برای واقعاً گوش کردن به آنها وقت بگذارید. کتابهای کمک به خود در جهت افكار مثبت و همچنین عکسهای خانوادگی، تصاویر و چيزهايي که دلبستگیهای شخصی برای بیمار دارند را در دسترس او قرار دهید. خنده، داروی خوبی است و یک دل امیدوار میتواند سایههای غم را بردارد.
پرسش: در مورد راحتتر کردن بیمار از نظر جسمی چطور؟
پاسخ: احساس رایج میتواند در اینجا کمک کند و چیزی را که برای خودتان خواهید خواست در نظر بگیرید اما به یاد داشته باشید که بیمار ممکن است احساس درد و ضعف کند که شما نمیتوانید درک کنید. بالشهای اضافی و تکیهگاه مفید هستند. همچنین یک سینی تختخواب که روی آن شخص بتواند غذا بخورد یا مجلهها و کتابهای خود را قرار دهد نیز مفید است. لوازم تختخواب، پوشاک و سطوح را تمیز و تازه نگه دارید. اطمینان حاصل کنید که همة خوراكيها و داروها بهآساني در دسترسی او قرار دارند. بپرسید برای او چه كار میتوانید بکنید که احساس بهتری داشته باشد. با دلسوزی گوش دهید و در آسوده کردن بيمار خلاق باشید. این کار را با شنيدن انجام دهید. آسایش یک چیز فردی است بنابراین راهنماییهایتان را از خود بیمار بگیرید. اگر برای مشکلات مزمن پاسخی ندارید از تماس گرفتن با پزشك ترديد نكنيد.
پرسش: من احساس ميكنم دارم از نفس ميافتم و زمان برايم طولانی بهنظر ميرسد. برای اينكه يك مراقب خوب باشم چه كار میتوانم بکنم؟
پاسخ: اگر شما احساس از نفس افتادن میکنید سعی کنید استراحت مناسب داشته باشید، كه به هر حال، گاهی این كار امكانپذير نیست. اگر شما نمیتوانید استراحت کنید با اعضای خانواده و دوستان صادق باشید و از آنها بخواهید با انجام هر کاری که میتوانند به شما کمک کنند. کاری را که بیمار نباید انجام دهد به دیگران محول کنید. مثلاً برای تمیز کردن منزل، کمک به خرید خواروبار و تهية داروي نسخهها شخص دیگری را در نظر بگيريد. از هر كه ميتوانيد کمک بخواهید. شما نمیتوانید همة کارها را در دورههای طولانی خودتان بهتنهايي انجام دهید بدون اینکه از نفس بیفتید. یک رژیمغذایی مناسب را دنبال کنید و مکمل بخورید. پنج نوع میوه و سبزی در روز بخورید و برای ورزش وقت بگذارید. ده (10) دقیقه پیادهروی میتواند شما را وقتی نمیتوانید بخوابید تجدید نیرو کند. اگر شما واقعاً احساس میکنید از نفس افتادهاید از پزشك خود كمك بگيريد. مهم است که به خوبی از خودتان مراقبت کنید وگرنه قادر به کمک به شخص دیگری نخواهید بود. برای خود اوقات استراحت ایجاد کنید حتی اگر کوتاه باشند.
پرسش: شیمیدرمانی عوارض جانبی زیادی برای بیمار ایجاد میکند. وقتی بیمار علائمی دارد چطور بدانم از عوارض شیمیدرمانی است یا پیشرفت بیماری؟
پاسخ: در جريان باشيد كه پزشك چه چيزهايي را در مورد رژيم غذايي و همچنين رژيم دارويي، ممنوع يا توصيه كرده است. نام داروها و طرز عمل آنها، مقدار و مورد مصرف در روز و عوارض جانبی شناخته شدة آنها را بدانید. بروشوری که توسط شرکت داروسازی تولیدکنندة داروی موردنظر فراهم شدهاند را بگیرید به دقت مطالعه كنيد. بعضی شرکتهای دارویی بخشهای ویژهاي دارند که برای آگاهي بیماران روی وبسایتهایشان نوشته شدهاند، مطالب آن را نيز بخوانيد. با دیگر مراقبين و بیماران صحبت کنید. از پرسیدن در مورد علائم ویژه یا عوارض جانبی نترسید. علائم جدی و غیرعادی را فوراً با پزشك مطرح کنید. فقط اینکه عوارض جانبی بیمار غیرمنتظرهاند به این معنی نیست که آنها غیرواقعی هستند. بيماران مختلف واکنشهای متفاوتی نسبت به داروهای یکسان دارند. بیمار را به صحبت با پزشك معالجش در مورد يافتن راهحلهای ممکن برای این مشکل تشویق کنید. ضربالمثلي هست كه چرخ يا لولاي در هرچه سر و صدايش بيشتر باشد، زودتر آن را روغنكاري ميكنند يعني اگر به مشكلات اشاره شود و دائم درخواست كمك شود، احتمال اينكه به آن توجه شود، بيشتر است.
پرسش: برای تشویق بیمار به انجام بعضي كارها، چه میتوانم بکنم؟
پاسخ: به یاد داشته باشید که آدمها با هم متفاوتند و چیزی که برای یک بیمار تشویقکننده است ممکن است برای دیگری نباشد. برای پرسیدن از کسی که دوستش دارید در مورد اینکه چطور میتوانید به او کمک کنید نترسید.
بعضی كارها که برای دیگران عملی بوده است عبارتند از: اجاره کردن فیلمهای ویدئویی كمدي، تماس با خویشاوندان و ملاقات آنها، پیشنهاد رفتن به کتابخانه یا خرید کتابها و مجلات، پیشنهاد تماس با گروه حمایت و منابع دیگر، به اشتراک گذاشتن چیزی که میدانید مثبت است، دوری کردن از موضوعهاي منفی و مشکلات، پذیرفتن انتخابهای مثبت و راهحلها، و وقتی او میخواهد حرف بزند گوش کنید. صدها انتخاب وجود دارد – بعضی عملی هستند و بعضی نه، اما شما تلاش خودتان را بکنید.
پرسش: چه كار میتوانم بکنم تا خودم احساس بهتری داشته باشم؟
پاسخ: مطمئن شوید که زمانهای آرامی برای مطالعه، تفکر یا استراحت دارید. از پیشنهاد دوستتان برای ديدار در یک فرصت کوتاه استفاده کنید. خوب بخورید و برای ورزش وقت بگذارید. احساس گناه نکنید. حفظ سلامت جسمی و روحی خودتان مهم است چون ممکن است با مراقبت از کسی که دوستش دارید و بهطور جدی بيمار است، در يك دورة زمانی طولانی، سلامت شما به خطر بیفتد. به خودتان اجازه دهید در مواردی که نیاز دارید درخواست كمك كنيد. این كمك ميتواند شامل صحبت با یک مشاور و یا خوردن دارو برای برطرف كردن افسردگیتان باشد. بسیاری از مراکز سرطان، مشاورانی را که با خانوادة بیمار و نیز خود بیمار کار میکنند در اختيار دارند. همچنین مشاوراني میتوانند برای اعضای خانواده که با بیماریهای درازمدت سروکار دارند، مفید باشند.
پرسش: وقتی با انتخابهای بیمار موافق نیستم چه كار کنم؟
پاسخ: در مورد اینکه چرا هر يك از شما براي انجام تصمیمش راهی را انتخاب میکند با هم حرف بزنيد و اطمينان يابيد هر كدام از شما (بيمار و خودتان) ميدانيد كه نتيجة مطلوب از نظر شما چيست. سپس با هم بحث كنيد و بپذيريد كه به تصميم نهايي بيمار احترام بگذاريد. نقطهنظرهاي خود را حداقل با دو نفر دیگر در میان بگذارید، کسی که به بیمار نزدیک است و کسی که به شما نزدیک است. سپس دور هم جمع شوید، آن را مطرح کنید و متفقاً به تصمیم نهایی بیمار احترام بگذارید. یک ارائهکنندة مراقبت بايد شرايط و اوضاع و احوال را در نظر بگيرد چون ممکن است بیمار احساس کند که کنترل روی خیلی از جنبههای زندگیش را از دست داده است. تصمیم در مورد نوع درمان و اینکه درمان ادامه یابد یا نه، برای ادامة زندگی هركس از انتخابهای اساسی هستند، انتخابهایی که هیچکس بهجز بیمار نمیتواند در مورد آن تصميم بگيرد.
پرسش: وقت مناسب برای تماس با پزشك کی است؟
پاسخ: برای تماس با پزشك و درخواست کمک برای تسكين درد یا ناراحتی بيمار، همیشه وقت مناسبي است. در مورد سلامت نگران نباشید. اگر پزشك در دسترس نباشد پزشك دیگری بهجاي او به مشكلات بيماران رسيدگي خواهد كرد. مطمئن باشید مراقبت پزشکی 24 ساعته در اختيار شما و بيمارتان خواهد بود.
پرسش: گاهي من آمادگي شنيدن بعضي اطلاعات (مثل جواب آزمايش) را دارم اما حس ميكنم بيمار هنوز اين آمادگي را ندارد. در اين مواقع چه كار كنم؟
پاسخ: اشكالي ندارد كه بهدنبال اطلاعات (در مورد بيمار) باشيد. اما اين كار را بهنحوي انجام دهيد كه اين واقعيت را هم درنظر بگيرد كه شايد بيمار هنوز آمادگي شنيدن آن را نداشته باشد. تا وقتي كه چنين است، ساكت بمانيد. اگر میتوانید بعداً با پزشک بیمار ارتباط برقرار کنید. از او سؤالهاي اضافی را بپرسید. بعضی پزشکان با اعضای خانواده از طریق e-mail مکاتبه خواهند کرد.
پرسش: چطور به کنترل و تسكين درد بيمار کمک کنم؟
پاسخ: اگر بيماری که شما دوستش دارید نیاز به کمک براي تسكين درد دارد، این مورد را با پزشك او مطرح کنید.
مطمئن شوید كه همة دستورالعملها طبق نظر پزشك اجرا شدهاند و بیمار برای هر دارویی که در منزل مصرف میشود ميتواند خودش، را اداره كند (مصرف دارو را درست انجام دهد)، وگرنه بايد كس ديگري داروها را طبق تجويز پزشك به او بدهد. براي يافتن كسي كه بتواند در اين مورد به بيمار كمك كند از بيمارستان درخواست كمك كنيد. آسايشگاهها هم ميتوانند تا حدي در كنترل درد مفيد باشند. ميتوانيد با آنها مشورت كنيد ببينيد لازم است از خدمات آنها استفاده كنيد يا خير.
پرسش: برای کمک به چه کسی باید مراجعه كنم؟
پاسخ: ميتوانيد از خانواده و دوستان، يا از مددکاری بيمارستان كمك بخواهيد. بسیاری از مؤسسات برای کسانی که نیاز دارند کمک فراهم میکنند. خیلی از مردم میتوانند و میخواهند کمک کنند.
پرسش: چگونه بدانم که موقع تماس با بیمارستان است؟
پاسخ: دانستن زمان مناسب براي توقف درمان تهاجمي و زمان شروع كنترل و تسكين علائم بيماري براي مردم مهم است تا بيمار احساس راحتي كند، ولي تخمين اين زمان خیلی دشوار است. ممکن است پزشك بتواند به شما بگوید که چه زمانی، ديگر امیدي به بهبودی نخواهد بود. اغلب پزشکان برای شروع چنین بحثهايي چندان راحت نيستند. اگر شما احساس میکنید ممکن است بیمارستان در بعضی جهات انتخاب مناسبی باشد با آنها تماس بگیرید و خدمات آنها و اینکه چطور آنها را شروع کنید را مطرح کنید. شما بهعنوان یک ارائهکنندة مراقبت، بهتر ميتوانيد آن موقع مناسب را براي گفتوگو با بیمار و پزشک تشخيص دهيد، شما با هم برنامهای را برای انتقال مراقبت از درمان به نحوة برخورد با درد تنظیم خواهید کرد.
پرسش: چطور امیدوار باشم ولی واقعیت را قبول کنم؟
پاسخ: امید، اغلب نشانه زندگی است، امید بهبود ممکن است در بعضی موارد جانشین امید رهایی از رنج کشیدن شود. بیشتر ما هرگز امید به معجزه را از دست نمیدهیم.
پرسش: بعد از از دست رفتن کسی که دوستش داریم چطور میتوانم از زندگی لذت ببرم؟
پاسخ: با امید به خدا و تصمیم به زنده بودن. هر کس مدتی زندگی میکند و سپس میمیرد. برای زندگی معانی عمیقتری جستجو کنید. از وجود خانواده و دوستان لذت ببرید.. لذتهای سادة زندگی را جشن بگیرید.