موسسه تحقیقات، آموزش و پیشگیری سرطان
بسم الله الرحمن الرحیم    ۱۶ آذر ۱۳۹۵
جستجو
مرکز جامع سرطان
تغییر سایز حروف: افزایش اندازه حروف کاهش اندازه حروف
صفحه اصلی > مقالات > نابرابري‌هاي بهداشت و درمان سرطان
نابرابري‌هاي بهداشت و درمان سرطان

نابرابري‌هاي بهداشت و درمان سرطان

تعريف نابرابري‌هاي بهداشت و درمان سرطان چيست؟

انستيتوي ملي سرطان، نابرابري‌هاي بهداشت و درمان سرطان را به‌صورت زير تعريف مي‌كند: «تفاوت‌هاي موجود در ميزان بروز سرطان (موارد جديد)، ميزان شيوع سرطان (تمام موارد موجود بيماري)، ميزان مرگ‌ومير و ساير متغيرهاي بهداشتي مربوط به سرطان در بين گروه‌هاي جمعيتي خاص.»

در اين تعريف منظور از گروه‌هاي جمعيتي خاص، تقسيم‌بندي جمعيت براساس مواردي همچون سن، ميزان تحصيلات، جنس، مذهب، نژاد، ناتواناي‌هاي جسمي، مجل زندگي، ميزان درآمد و وضعيت اجتماعي و اقتصادي مي‌باشد.

فاكتورهاي متعددي در زمينه نابرابري‌هاي ميزان شيوع و مرگ‌ومير ناشي از سرطان در گروه‌هاي مختلف نژادي و قومي و ساكنين مناطق مختلف كشور نقش دارد. مهم‌ترين اين فاكتورها شامل عدم دسترسي به امكانات كافي تشخيص و درماني، وضعيت نامطلوب اجتماعي- اقتصادي، عادت‌هاي تغذيه‌اي خاص، فقر فرهنگي و عدم دسترسي به اطلاعات است. موانع موجود در بيماريابي و تشخيص زودرس سرطان و عدم دسترسي به روش‌هاي پيشرفته درماني سرطان در برخي مناطق خاص كشور نيز از مصاديق اين نابرابري‌هاي بهداشتي است.

نابرابري‌هاي بهداشتي هنگامي اتفاق مي‌افتد كه ميزان بروز و مرگ‌ومير ناشي از يك بيماري در گروهي از مردم بيش‌تر از ساير افراد باشد. به عبارت ديگر در يك جمعيت دچار نابرابري بهداشتي، ‌ميزان بروز، شيوع، عوارض و مرگ‌ومير ناشي از آن بيماري نسبت به مناطق برخوردار بيش‌تر است.

چه عواملي در بروز نابرابري‌هاي بهداشتي نقش دارد؟

بروز نابرابري بهداشتي به عوامل مختلفي بستگي دارد. به همين دليل جهت رفع اين نابرابري‌ها نيز به تلاش گروه‌هاي مختلف نياز است.

مهم‌ترين عوامل دخيل در نابرابري‌هاي بهداشتي شامل موارد زير است:

• وضعيت اجتماعي- اقتصادي و ميزان تحصيلات:

مطالعات مختلفي رابطه بين وضعيت اجتماعي- اقتصادي و سلامت را نشان داده است. سطح تحصيلات معمولاً به‌عنوان يكي از بهترين نشانگرهاي وضعيت اجتماعي- اقتصادي در نظر گرفته مي‌شود. هرچه وضعيت اجتماعي- اقتصادي بهتر باشد، شيوع بيماري و مرگ‌ومير ناشي از آن كم‌تر است.

• عوامل بيولوژيك و نژادي:

حتي بعد از اصلاح وضعيت اجتماعي- اقتصادي به نظر مي‌رسد، عوامل ديگري نيز در ميزان بروز بيماري در گروه‌ها و نژادهاي مختلف نقش دارد. عوامل بيولوژيك از اين دسته عوامل هستند.

به‌عنوان مثال شيوع بالاتر سرطان مري در شمال شرق ايران و در نژاد تركمن ممكن است با عوامل بيولوژيك و ژنتيكي مربوط باشد.

• دسترسي و كيفيت مراقبت‌هاي بهداشتي:

معمولاً ميزان دسترسي به مراقبت‌هاي بهداشتي و كيفيت ارائه آن در مناطقي كه از نابرابري‌هاي بهداشتي رنج مي‌برند، پايين‌تر است.اين كمبود دسترسي منجر به ناتواني در جلوگيري از بروز بيماري، تأخير در تشخيص زودرس بيماري و درمان ناكافي مي‌گردد.

• عوامل فرهنگي:

فرهنگ شامل مجموعه آداب و سنن و عادت‌هاي رفتاري،‌شيوه زندگي و طرز تفكر افراد است كه ممكن است روي وضعيت سلامت فرد تأثير بگذارد. باورهاي فرهنگي بر روي نوع تغذيه فرد و ساير رفتارهاي وي مؤثر است. مجموعه اين باورها و رفتارها بر ميزان سلامت فرد و بروزانواعي از بيماري‌ها تأثير مي‌گذارد.

از آنجا كه بروز و پيشرفت سرطان با عوامل مختلف ژنتيكي، رفتاري، فرهنگي، اجتماعي و محيطي مرتبط است، وجود درجاتي از نابرابري و مشاهده ميزان بروز بيش‌تر سرطان در گروه‌هاي چمعيتي خاص اجتناب‌ناپذير است. با اين وجود مطالعات نشان مي‌دهد كه علي‌رغم اين توجيهات علمي، ميزان بروز مرگ‌ومير ناشي از سرطان در گروه‌هاي خاص از جمله ساكنين مناطق خاصي از كشور و قوميت‌ها و نژادهاي خاص و همچنين در طبقات پايين اجتماعي- اقتصادي، به‌طور نابرابري بيش‌تر است كه توجه بيش‌تري را از سوي مسئولين مي‌طلبد.

چرا سرطان مري در نژاد تركمن بيش‌تر است؟

شمال و شمال شرق ايران از مناطق شناخته شده با شيوع بالاي سرطان مري در دنيا مي‌باشد. استان‌هاي گلستان و سپس مازندران و خراسانداراي بيش‌ترين شيوع سرطان مري در ايران هستند. همانند ساير نقاط جهان، سرطان سلول سنگفرشي (scc) بيش‌تر موارد را شامل مي‌شود.

استان گلستان يكي از شايع‌ترين مناطق از نظر سرطان مري در دنيا است. حدود نيمي از ساكنين استان گلستان از نژاد تركمن هستند و ساير ساكنين آنجا را اقوام فارس، ترك، كرد ، سيستاني و بلوچي تشكيل مي‌دهند.

به نظر مي‌رسد شيوع سرطان مري در تركمن‌ها بيش‌تر از ساير گروه‌هاي جمعيتي در اين منطقه است. براساس مطالعه‌اي كه بر روي عوامل خطر خانوادگي در ساكنين تركمن استان گلستان انجام شده است، احتمال دخالت عوامل ژنتيكي و نژادي در بروز اين سرطان مطرح شده است.

از طرف ديگر در مطالعات اخير تفاوت بارزي در شيوع و نحوه بروز موتاسيون P53 بين ساكنين استان گلستان در مقايسه با شهر تهران كه از نظر سرطان مري جزء مناطق با ريسك متوسط تا پايين طبقه‌بندي مي‌شود، ديده نشده است.

اين مطالعات همچنين گزارشات اخير مبني بر كاهش شيوع سرطان مري در استان گلستان طي سال‌هاي اخير نشان مي‌دهد كه احتمالاً بهبود وضعيت اجتماعي- اقتصادي و فاكتورهاي محيطي نسبت به عوامل ژنتيكي تأثير بيش‌تري در كاهش بروز سرطان مري در اين منطقه از كشور دارد.

براساس مطالعات انجام شده، مهم‌ترين عوامل خطر محيطي مرتبط با بروز سرطان مري در استان گلستان شامل كشيدن سيگار، جويدن تنباكو، مصرف مواد مخدر، نوشيدن چاي داغ، برخي كمبودهاي تغذيه‌اي، بهداشت بد دهان و وضعيت بد اجتماعي- اقتصادي مي‌باشد. ساير عوامل مانند تماس با هيدروكربن‌هاي آروماتيك، نيتروزآمين، فيبرهاي سيليكا و علل عفوني نيز مطرح مي‌باشد.

در مطالعه‌اي بين 2003 تا 2007 بر روي 300 بيمار مبتلا به سرطان مري در استان گلستان، شيوع اين بيماري در نژاد تركمن و غيرتركمن و نقش فاكتورهاي ژنتيكي و محيطي در بروز اين سرطان بررسي گرديد. براساس اين مطالعه %57 مبتلايان سرطان مري از نژاد تركمن و %43 غيرتركمن بودند. مصرف تنباكو و مواد مخدر، نوشيدن چاي داغ و وضعيت اجتماعي- اقتصادي اين دو گروه مورد مقايسه قرار گرفت. براساس اين مطالعه تفاوت بارزي در شيوع فاكتورهاي خطر فوق در نژاد تركمن وجود نداشت. لذا اگر فرض شود كه احتمال بروز سرطان مري در نژاد تركمن به‌علت عوامل ژنتيكي و نژادي بيش‌تر از افراد غيرتركمن است، به اين معني است كه سرطان مري در آنها در اثر وجود سطح كم‌تري از فاكتورهاي خطرزاي فوق بروز مي‌كند كه اين مطلب در اين مطالعه ديده نشده است. لذا به نظر مي‌رسد شيوع بالاي سرطان مري در استان گلستان بيش از عوامل نژادي و ژنتيكي با فاكتورهاي محيطي و نحوه زندگي و عادت‌هاي روزمره ساكنين اين منطقه مرتبط باشد.

علل شيوع سرطان معده در استان آذربايجان و اردبيل چيست؟

سرطان معده يكي از شايع‌ترين سرطان‌ها و مهم‌ترين عامل مرگ‌ومير ناشي از سرطان در كشور است. در مقابل شيوع سرطان معده در كشورهاي غربي بسيار پايين‌تر است. در ايران اين سرطان در بعضي مناطق بيش‌تر ديده مي‌شود.

از نظر شيوع سرطان معده، استان‌هاي شمالي و شمال غربي داراي شوع بالاي سرطان معده هستند و استان‌هاي مركزي و غربي شيوع متوسط و استان‌هاي حنوبي شيوع پايين اين سرطان را دارند. استان اردبيل با ميزان بروز اختصاصي سني 1/49 در مردان و 4/25 در زنان بالاترين موارد سرطان معده را داراست. ميزان بروز سرطان معده در استان‌هاي سمنان، گلستان، آذربايجان شرقي و تهران نيز نسبتاً بالا است. در مقايسه در استان كرمان در جنوب ايران ميزان روز سرطان معده كم‌تر مي‌باشد.

استان آذربايجان شرقي يكي از مناطق با شيوع بالاي سرطام معده در كشور است. مطالعه‌اي بين سال‌هاي 2007- 2002 در اين استان بر روي سرطان معده انجام شده است. سرطان معده از نظر اتيولوژي به دو گروه با درگيري كارد يا و غيركارد يا تقسيم مي‌شود.

در سرطان معده با درگيري غيركارديا وجود عفونت هليكوباكتر پيلوري (H.Pylori) يكي از عوامل مهم بروز اين نوع سرطان است.

در قبال سرطان معده با درگيري ناحيه كارديا با اين ميكروب مرتبط نيست و ميزان ترشح اسيد معده در آنها نرمال است.

براساس بررسي‌هاي انجام شده شيوع عفونت با هليكوباكتر پيلوري در منطقه آذربايجان شرقي بيش از %85 موارد افراد بالغ است. لذا به نظر مي‌رسد شيوع بالاي سرطان معده در اين ناحيه ناشي از ميزان بالاي عفونت هيلوباكتر پيلوري باشد. ساير فاكتورهاي مرتبط با افزايش بروز سرطان معده در اين منطقه شامل كشيدن سيگار، مصرف زياد نمك و رژيم غذيي حاوي مقادير كم آنتي اكسيدان‌ها است.

وضعيت سرطان پستان در كشور چگونه است و در چه سني شايع‌تر است؟

سرطان پستان شايع‌ترين بدخيمي زنان در ايران است. (حدود %4.24 كل موارد سرطان در زنان). با اين‌حال در مطالعه‌اي كه در 5 استان كشور بين سال‌هاي 2000- 1996 انجام شد نشان داد كه ميزان بروز سرطان پستان در ايران در مقايسه با بسياري كشورهاي آسيايي و غربي پايين‌تر است. ولي بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه سن بروز اين سرطان در كشور حداقل يك دهه پايين‌تر از كشورهاي پيشرفته است كه نياز به بررسي بيش‌تر دارد.

ASR به ترتيب فراواني در استان‌هاي كشور در سرطان‌هاي شايع در مردان و زنان براساس مواد گزارش شده از دانشگاه‌ها (زنان)

All sites Prostate Stomach Ovary Lymph node Lung Hemat System Esoph agus Corpus Uter Collon & Rectum Brain & CNS Breast Bladder  
123.00 0 8.52144 2.83 2.33 1.66 6.91 13.87 2.21 8.40 2.42 23.13 3.07 Khorasan Razavi
115.00 0 3.73737 4.16 2.97 0.84 5.44 2.21 3.58 8.31 2.67 30.36 3.13 Isfahan
113.00 0 6.75278 3.03 3.76 2.85 6.29 1.62 3.41 6.11 2.09 31.98 2.09 Yazd
105.00 0 9.32508 2.82 1.36 1.52 3.03 8.68 2.52 11.20 1.66 23.72 3.45 Mazandaran
102.00 0 5.76654 4.25 2.40 1.72 2.96 2.49 3.40 10.58 2.17 32.08 2.00 Tehran
95.00 0 8.9407 1.85 0.80 1.38 2.79 5.79 1.79 11.24 1.26 25.38 4.74 Gillan
91.00 0 6.04327 0.48 0.84 0.52 2.69 8.72 3.27 9.79 1.52 19.81 3.32 Semnan
90.00 0 3.28339 3.23 1.88 1.33 4.88 1.46 3.58 5.87 2.19 23.41 2.98 Fars
90.00 0 18.7118 1.82 1.67 0.96 3.60 18.36 1.12 7.78 0.56 7.40 2.04 Ardebile
89.00 0 8.19757 2.29 1.68 1.07 4.45 4.48 1.73 5.04 2.11 19.11 2.11 Hamedan
88.00 0 7.27728 4.17 2.76 1.77 3.42 6.46 1.21 5.78 1.50 18.69 1.46 Ghazvin
84.00 0 7.96438 2.25 3.43 2.85 4.16 9.95 1.64 6.57 1.58 12.80 2.49 West Azarbayjan
83.00 0 3.66361 2.31 2.57 2.05 5.34 2.22 2.34 5.47 2.40 18.03 3.91 Kerman
82.00 0 3.0331 2.02 2.91 1.66 5.11 1.76 2.78 5.72 1.10 23.49 3.52 Khozestan
82.00 0 9.10878 1.91 1.04 1.74 2.26 13.06 0.60 4.38 1.55 12.78 1.95 Kordestan
81.00 0 5.88104 2.37 1.34 1.13 2.14 5.26 1.24 6.21 1.70 16.50 2.64 Kermanshah
81.00 0 7.97318 2.23 2.31 0.41 2.78 11.79 1.77 5.55 0.88 19.84 2.80 Golestan
79.00 0 5.57937 2.42 0.88 1.16 1.89 2.83

1.35

6.23 0.90 18.84 2.16 Markazi
75.00 0 6.23612 2.35 0.71 2.39 2.28 4.29 2.74 3.71 1.76 20.41 1.87 Qom
71.00 0 6.41397 1.94 2.30 0.78 3.24 12.29 0.87 2.64 1.94 13.13 0.63 Ilam
71.00 0 0.8541 1.54 1.59 1.32 2.56 0.56 1.29 4.84 2.63 22.13 2.67 Bushehr
70.00 0 2.9548 3.91 1.02 0.43 3.88 1.28 1.75 6.75 2.25 11.33 1.90 Chaharmahal & bakhtiari
69.00 0 11.6183 0.58 1.55 1.95 3.02 7.57 0.72 4.11 1.08 7.93 3.19 Zanjan
69.00 0 5.50406 1.84 1.12 0.00 2.20 5.98 0.96 3.83 1.63 13.93 2.40 Lorestan
64.00 0 6.49567 0.80 1.31 0.00 5.75 1.55 0.45 3.67 2.63 7.80 0.25 Kohkiloueh & Boyerahmad
54.00 0 2.19417 0.00 0.96 0.61 2.08 4.35 1.18 2.86 2.26 12.66 2.44 Sout Khorasan
52.00 0 2.19072 2.77 1.71 0.22 3.98 2.37 1.02 1.92 1.60 15.20 1.21 Hormozgan
36.00 0 5.01649 1.04 0.93 1.20 2.96 5.30 0.28 3.01 0.41 5.18 0.65 East Azarbayjan
34.00 0 1.83334 0.57 0.00 0.00 0.38 9.15 0.39 1.59 0.00 6.47 1.23 North Khorasan
31.00 0 1.31224 0.73 1.02 0.49 1.31 3.47 0.42 2.30 0.86 5.89 0.50 Sistan & Balochestan

جدول ASR به ترتيب فراواني در استان‌هاي كشور در سرطان‌هاي شايع در مردان و زنان براساس موارد گزارش شده از دانشگاه‌ها (در مردان)

All sites Prostate Stomach Ovary Lymph node Lung Hemat System Esoph agus Corpus Uter Collon & Rectum Brain & CNS Breast Bladder  
144.00 8.35920 21.7400 0.00 4.63 5.56 9.34 13.59 0.00 10.48 4.09 0.90 9.88 Khorasan Razavi
127.00 11.5824 10.123 0.00 4.75 3.68 7.59 3.21 0.00 10.21 3.16 0.95 14.43 Isfahan
114.00 5.45864 25.5718 0.00 3.57 7.77 3.39 11.18 0.00 5.31 1.25 0.91 11.76 Kordestan
113.00 3.49981 32.8436 0.00 2.80 2.01 4.86 12.07 0.00 7.18

3.07

0.19 8.40 Ardebile
113.00 7.39563 8.35081 0.00 3.50 8.27 7.15 2.81 0.00 8.35 1.08 0.49 13.91 Yazd
113.00 9.74504 24.2839 0.00 2.09 3.68 4.89 10.16 0.00 8.96 1.71 0.83 8.70 Mazandaran
112.00 6.95784 20.8475 0.00 2.18 5.10 4.25 6.85 0.00 10.63 0.82 0.51 14.51 Gillan
111.00 4.6939 22.8533 0.00 4.16 11.18 6.53 9.70 0.00 6.34 1.40 0.73 10.89 West Azarbayjan
107.00 9.93240 16.5809 0.00 0.95 2.71 2.98 7.94 0.00 11.94 1.19 0.00 14.79 Semnan
106.00 12.2996 11.3519 0.00 2.75 4.46 4.44 3.73 0.00

10.70

3.48 0.81 9.41 Tehran
106.00 7.99090 14.2701 0.00 1.51 3.07 8.67 4.04 0.00 5.48 1.60 1.03 12.54 Hamedan
105.00 4.35555 15.6298 0.00 4.43 2.97 6.20 3.61 0.00 8.92 2.27 1.20 11.35 Chaharmahal & Bakhtiari
104.00 5.74891 14.4580 0.00 4.64 5.59 8.04 5.29 0.00 7.54 2.54 0.53 7.17 Ghazvin
99.00 5.43845 17.7572 0.00 4.55 3.68 4.22 13.99 0.00 9.83 2.50 0.00 7.61 Golestan
95.00 8.52040 7.64412 0.00 3.83 3.10 6.44 2.05 0.00 7.43 2.91 1.80

11.62

Fars
94.00 5.94436 20.7871 0.00 1.45 3.89 3.08 6.27 0.00 6.65 1.32 0.87 8.54 Zanjan
93.00 5.69415 15.8594 0.00 1.99 5.69 4.66 6.04 0.00 8.40 3.01 0.79 6.82 Qom
92.00 4.41752 11.8996 0.00 3.35 2.18 2.70 7.31 0.00 6.76 2.34 0.56 9.32 Kermanshah
88.00 3.31150 12.5255 0.00 2.33 1.36 6.21 2.34 0.00 3.83 1.04 0.26 11.91 Kohkiloueh & Boyerahmad
87.00 5.46703 12.236 0.00 2.54 2.13 3.94 3.89 0.00 6.16 1.18 0.12 9.68 Markazi
87.00 4.41367 12.5518 0.00 1.83 2.09 2.98 6.89 0.00 5.21 1.88 0.00 8324 Lorestan
86.00 4.10576 8.16373 0.00 3.80 3.93 8.60 1.59 0.00 3.36 3.62 0.30 9.41 Kerman
81.00 5.38256 5.89989 0.00 3.33 4.56 8.69 1.58 0.00 5.24 2.17 0.47 9.84 Khozestan
80.00 2.37629 11.1328 0.00 3.21 3.95 4.99 9.29 0.00 5.52 1.59 0.30 4.48 Ilam
70.00 3.86882 3.69255 0.00 2.05 4.28 5.34 1.87 0.00 8.00 1.46 0.19 9.70 Bushehr
54.00 4.07455 4.00882 0.00 3.13 1.54 2.06 4.01 0.00 2.93 0.84 0.00 9.61 South Khorasan
50.00 3.42349 9.18826 0.00 1.84 3.21 5.31 4.53 0.00 3.52 0.78 0.24 3.00 East Azarbayjan
47.00 4.37673 3.13103 0.00 1.91 2.36 3.65 1.42 0.00 4.08 1.21 0.71 3.95 Hormozgan
40.00 0.54262 6.72999 0.00 1.36 0.00 0.30 7.65 0.00 1.80 0.00 0.00 5.00 North Khorasan
33.00 1.19483 4.34734 0.00 0.92 0.79 2.59 2.23 0.00 1.90 1.30 0.20 2.80 Sistan & Balochestan

ارســال نـظر
کاربر گرامی برای طرح سوالات پزشکی به بخش مشاوره سلامت مراجعه نمایید تا سوال شما توسط متخصصین موسسه پاسخ داده شود. به سوالاتی که در این بخش ارسال میشوند ترتیب اثر داده نمیشود.

نام (اختیاری)
پست الکترونیک(اختیاری)
آدرس وبسایت یا وبلاگ (اختیاری)
نظرشمــا
همزمان با تأیید انتشار نظر من، به من اطلاع داده شود.
اظهارنظرهای جدید به این مطلب،به ایمیل من ارسال گردد
* لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید *
لطفا حاصل عبارت را در محل زیر وارد نمایید:
= 7 - 9

مقالات نابرابري‌هاي بهداشت و درمان سرطان
 

مشاوره سلامت

عضو خبرنامه شوید



مطالب ارائه شده در پايگاه اينترنتي موسسه تحقیقات، درمان و آموزش سرطان صرفا جهت اطلاع رساني و افزايش آگاهي عمومي تهيه شده و جايگزين توصيه ها و دستورات پزشكي فردي نبوده، لازم است در هر مورد با پزشك معالج مشورت شود
صفحه اصلی درباره ما نقشه سایت حفظ حریم شخصی ارتباط با ما پست الکترونیکی اعضاء