اختلال استرس‌زای پس از آسیب

(Post-Traumatic Stress Disorder (PTSD     

مقدمه

این خلاصة، براي مطالعة بیماران دربارة اختلال استرس‌زای پس از آسیب، از خلاصه‌ای برگزیده شده که توسط متخصصان سرطان به منظور استفادة بهیاران تهيه شده است. این مطالب و اطلاعات معتبر دیگر دربارة درمان سرطان، آزمايش‌هاي غربالگری، پیشگیری، مراقبت حمایتی و پژوهش‌های بالینی ادامه‌دار، در انجمن ملی سرطان ايالات متحده آمريكا موجود است. درمان‌هاي مؤثرتر بسیاری از انواع سرطان موجب شده است که بیماران بیش‌تری پس از درمان، دوران بدون بیماری طولانی‌تری را سپری كنند. بنابراين بیماران بیش‌تری دچار مشکلات روانی، که به‌طور کلی اختلال استرس پس از آسیب نام گرفته، باشند، در این خلاصة مختصر، اختلال استرس پس از آسیب، نشانه‌ها و درمان آن توضیح داده می‌شود.

نگاه اجمالی Overview

گروهي از بيماراني که از سرطان نجات می‌یابند، دچار علائم پس از آسیب می‌شوند که مشابه با علائمي‌است که افراد نجات یافته از موقعیت‌های پر از تنش، مانند جنگ، بلایای طبیعی، حملات خشونت‌آمیز به فرد (مانند تجاوز) یا دیگر حوادث مرگبار زندگی، به آنها دچار می‌شوند. به این گروه از علائم، اختلال تنش‌زاي پس از آسیب (PTSD (Post - Traumatic Stress Disorder گفته می‌شود و منجر به اجتناب از موقعیت‌هایی می‌شوند که به نوعی با آن آسیب ارتباط دارند، تفکر دائم دربارة آن آسیب و هیجان‌زدگی بیش از حد می‌شود.

كساني که به سرطان مبتلا بوده‌اند، در معرض خطر ابتلا به PTSD هستند. برای بسیاری از بیماران سرطاني، شوک جسمي‌و روانی ابتلا به اين بیماری مرگبار، قرار گرفتن تحت درمان سرطان و پی‌درپی در معرض تهدید جسمي ‌و مسائل تهدیدکنندة زندگی، تجاربی هستند که مي‌توان «آسیب» نام نهاد.

تشخیص و علائم Diagnosis and Symptoms

اختلال تنش‌زاي پس از آسیب (PTSD)، شامل بروز علائم خاصی است که پس از نجات از حادثه‌ای پر از تنش که منجر به فوت شده و یا بسیار مرگبار بوده، یا منجر به جراحت‌های جدی شده و یا برای خود فرد یا دیگران خطر جدی در پی داشته، ایجاد مي‌شوند. برای كسي که در وی سرطان تشخیص داده شده باشد، آن آسیب خاصی که موجب ایجاد PTSD مي‌شود چندان واضح نیست. شايد به دلیل خود تشخیص این بیماری مرگبار، جنبه‌های مختلف فرایند درمان، اطلاع از عود سرطان، یا دیگر مسائل مربوط به سرطان باشد. آگاهی از ابتلای فرزند به سرطان هم برای بسیاری از والدین دردناک است و آسیبی جدی محسوب مي‌شود. چون سرطان موجب بسیاری از حوادث تلخ و ناراحت‌کننده مي‌شود، تعیین تنها یک عامل به‌عنوان دلیل استرس بسیار دشوارتر از تعیین عامل استرس در بسیاری از دیگر آسیب‌های جدی مانند بلایای طبیعی یا تجاوز است. آن آسیب جدی مي‌تواند موجب واکنش‌هایی از قبیل ترس شدید یا وحشتی شود که باعث به‌وجود آمدن علائم PTSD مي‌شود.

PTSD در بيماراني که از سرطان نجات یافته‌اند را مي‌توان با این رفتارها تشخیص داد:

• تجسم مکرر خود در شرایط ابتلا به سرطان به‌صورت کابوس‌ها یا یادآوری ناگهانی و یا با فکر کردن دائم به سرطان.
• اجتناب از مکان‌ها، مراسم و كساني که به طریقی با سرطان ارتباط داشته‌اند.
• هیجان بیش از حد و دائم، احساس ترس، تحریک‌پذیری و بی‌خوابی.

برای تشخیص PTSD، این علائم باید دست کم یک ماه ادامه بیابند و موجب ایجاد مشکلات شدید در روابط خصوصی، شغلی یا دیگر جنبه‌های مهم زندگی روزمرة بیمار شود. بیمارانی که کم‌تر از یک ماه دچار این علائم باشند معمولاً بعدها دچار PTSD خواهند شد.

عوامل خطرزا، عوامل حمایتی و ابتلا به PTSD

Risk Factors, Protective Factors, and the Development of PTSD

• بیمارانی که پیوند مغز استخوان انجام داده‌اند، در صورتی‌که بیماریشان پیشرفته باشد و مدت بیش‌تری را در بیمارستان بستری بوده باشند، احتمال ابتلایشان به PTSD افزایش مي‌یابد.
• در بزرگسالانی که از سرطان استخوان و لنفوم هاجکین (Hodgkin Lymphoma) جان سالم بدر برده‌اند، هرچه زمان بیش‌تری از تشخیص سرطان و درمان آن گذشته باشد، علائم کم‌تری بروز مي‌كند.
• در کودکانی که از سرطان نجات یافته‌اند، علائم مربوط به PTSD اغلب در صورتی بروز مي‌كند که دورة درمان آنها طولانی بوده باشد. برای آگاهي بیش‌تر به خلاصة مراقبت حمایتی مربوط به کودکان در PDQ مراجعه كنيد.
• افکار آزاردهنده اغلب در بیمارانی پیش مي‌آید که دچار درد و یا دیگر مشكلات جسمانی شده باشند.
• مشخص شده که بازگشت سرطان، باعث افزایش نشانه‌های استرس مي‌شود.

عوامل روانی mental Factors

عوامل روانی که در زیر آمده‌اند مي‌تواند در برخی از بیماران موجب بروز PTSD شود:

• تجربة آسیب‌های جدی در گذشته.
• اختلالات روانی پیشین.
• ابتلا به اضطراب عمومي‌شدید.
• عوامل ژنتیک و زیستی (مانند اختلالات هورمونی) که بر حافظه و قدرت یادگیری تأثیر مي‌گذارند.
• میزان حمایت دوستانة موجود.
• عوامل تهدیدکنندة زندگی و بدن.
• ابتلا به PTSD پیش از تشخیص سرطان.
• عادت به خودداري از کنار آمدن با استرس.

عوامل حمایتی Protective Factors

برخی عوامل خاص كه احتمال ابتلای فرد به PTSD را کاهش مي‌دهند، عبارتند از افزایش حمایت دوستانه، اطلاعات دقیق دربارة مرحلة سرطان و رضایت خاطر از روابط با کارکنان بیمارستان یا بهداران.

چگونگی ابتلا به PTSD How PTSD May Develop

ایجاد PTSD دو دلیل عمده دارد: شرایط و یادگیری. شرایط، مربوط به واکنش‌هایی مي‌شود که به شکل ترس نمود پیدا مي‌کنند و در پاسخ به محرک‌های خاصی هستند که فرد در آن رویداد ناراحت‌کننده، آنها را تجربه کرده است. محرک‌های خنثی (مانند بو، صدا، و منظره‌ای خاص) که همزمان با تجربة محرک‌های آزاردهنده (مانند شیمي‌درمانی یا درمان‌های دردناک) حضور داشته‌اند، بعد از پشت سر گذاشتن آن آسیب جدی، مي‌توانند به خودی خود نیز ایجاد اضطراب، استرس و حتي ترس کنند. علائم PTSD پس از بروز، با یادگیری ادامه مي‌یابند. به این شکل که بیمار یاد مي‌گیرد که با اجتناب از این محرک‌ها، از بروز احساسات و افکار ناخوشایند پیشگیری مي‌کند و بنابراین، با استفاده از روش پرهيز، شروع به کنار آمدن با شرایط مي‌کنند.
هرچند شرایط و یادگیری دو دلیل عمدة ایجاد PTSD هستند، اما بسیاری از عوامل دیگر نیز وجود دارند که تعیین‌کنندة این موضوع هستند که چرا برخی از افراد دچار PTSD مي‌شوند و بعضي ديگر نمي‌شوند.
ارزیابی Assessment
مهم است که بیماران مبتلا به سرطان تحت آزمایش‌های دقیق مربوط به اختلال استرس‌زای پس از آسیب (PTSD) قرار بگیرند تا شاید بتوان علائم مربوطه را تشخیص داد و درمان كرد. زمان‌بندی این آزمایش‌ها و ارزیابی‌ها با توجه به شخص بیمار تعیین مي‌شود. سرطان تجربه‌ایست که بیمار در طی آن آسیب‌های جدی متوالی را پشت سر مي‌گذارد و طول مدت آن نیز مشخص نیست. ممکن است بیمار در هر برهة زمانی، از زمان تشخیص سرطان تا پایان درمان یا بازگشت سرطان، علائم استرس را از خود بروز دهد. برای بیمارانی که پیش‌تر قربانی شرایط سخت (مانند بازماندگان بلایای طبیعی یا فجایع انسانی) شده‌اند و به دلیل تجربه‌هایی این چنین دچار PTSD یا علائم آن شده‌اند، قرار گرفتن در معرض برخی از محرک‌های خاص که در طول درمان سرطان با آنها روبرو مي‌شوند (برای مثال، انجام برخی از فرایندهای پزشکی و بالینی خاص مانند قرار گرفتن در دستگاه MRI یا سی تی اسکن) مي‌تواند موجب بروز مجدد آن علائم شود. هرچند این بیماران برای سازگاری با سرطان و درمان آن دچار مشکلاتی مي‌شوند، علائم PTSD در آنها مي‌تواند با توجه به عواملی دیگر متفاوت باشد. ممکن است این علائم در حین درمان سرطان و پس از آن، با شدت کم‌تر و یا بیش‌تر بروز كنند.

علائم PTSD معمولاً طی سه ماه پس از يك آسیب جدی شروع مي‌شوند، اما گاهی پیش مي‌آید که این علائم ماه‌ها و یا حتي سال‌ها پس از حادثه/آسیب بروز مي‌كنند. بنابراین، كساني که از سرطان نجات یافته‌اند و نيز خانوادة آنها، باید تحت مراقبت درازمدت قرار بگیرند.

برخی از كساني که تجربة روبرو شدن با یک حادثة تلخ را داشته‌اند، ممکن است از خود علائم زود هنگامي ‌را نشان دهند که کاملاً با علائم PTSD مطابقت نداشته باشد. با این‌حال، این علائم زودهنگام مي‌تواند نشان‌دهندة احتمال بروز PTSD در آینده باشند. همچنین، این علائم زودهنگام، نشان‌دهندة نیاز بيماران نجات‌یافته از سرطان و خانواده‌هایشان به مراقبت‌های پیگیرانه و مکرر پس از درمان است.

تشخیص PTSD به دلیل تشابه بسیاری از علائم آن با علائم دیگر اختلالات روانی، مي‌تواند بسیار دشوار باشد. برای مثال، تحریک‌پذیری، تمرکز ضعیف، تشدید حالت تدافعی، ترس بیش از حد، و بدخواب شدن، كه علائم مربوط به هردو اختلال PTSD و اضطراب هستند. برخی از دیگر علائم، بین اختلالات PTSD، تشویش و ترس بیمارگونه (Phobia) و هراس و واکنش ناگهانی (Panic) مشترک‌اند. برخی از علائم از جمله از دست دادن علاقه، نا امیدی نسبت به آینده، دوری کردن از دیگران و اختلالات خواب هم مي‌تواند نشان‌دهندة PTSD باشد و هم افسردگی. حتي در صورتی‌که فرد به PTSD یا دیگر اختلالات روانی مبتلا نباشد نیز، واکنش‌های طبیعی به تشخیص سرطان و درمان این بیماری مرگبار مي‌تواند شامل افکار آزاردهنده، احساس جدا افتادن از دیگران و جهان، اختلالات خواب و هیجان بیش از حد باشد.

به‌منظور ارزیابی درست بودن تشخیص وجود اختلال در بیمار، و اینکه آیا بیمار دارای علائم استرس است یا خیر، بهیاران از پرسشنامه‌ها و مصاحبه استفاده مي‌کنند.

ممکن است بیمار علاوه بر PTSD مشکلات ديگري نیز داشته باشد. این نارسايي‌ها مي‌توانند شامل مصرف مواد مخدر، مشکلات عاطفی، و دیگر اختلالات اضطراب، از جمله افسردگی شدید، اعتیاد به الکل و مواد مخدر، ترس از اجتماع، و یا اختلال وسواس جبری باشند.

درمان Treatment

تأثیرات اختلال استرس‌زای پس از آسیب (PTDS) بلندمدت و جدی هستند. این تأثیرات بر توانایی بیمار برای داشتن زندگی عادی تأثیر مي‌گذارند و موجب اختلال در روابط شخصی، تحصیل و مسائل شغلی مي‌شوند. چون مکان‌ها و افرادی که به نوعی با سرطان در ارتباط بوده‌اند در ايجاد و يا تشديد PTSD تأثير دارند، بيمار به‌منظور دوري از آن مكان‌ها و افراد به‌دنبال درمان سرطان نمي‌رود. مهم است که افراد نجات‌یافته از سرطان، از عوارض روانی احتمالی که ممکن است بر اثر تجربة سرطان به آنها دچار شوند و نیز درمان زودهنگام علائم PTSD آگاه شوند. روش‌های درمانی مورد استفاده به‌منظور درمان PTSD همان روش‌هایی است که برای درمان قربانیان آسیب‌ها و حوادث تلخ استفاده مي‌شوند. روش درمانی ممکن است شامل بیش از یک نوع درمان باشد.

در روش مداخله در بحران، سعی بر این است که عملکرد عادی بیمار را به وی بازگردانند. روان درمانگر در این روش تمرکزش را معطوف به حل مشکلات، آموزش مهارت‌های مربوط به کنار آمدن با شرایط و ایجاد شرایطی حمایتی برای بیمار مي‌کند.

در برخی روش‌ها، به بیماران آموزش داده مي‌شود که از طریق تغییر الگوهای فكري خود در رفتارشان تغییر ایجاد کنند. برخی از این روش‌ها عبارتند از کمک به بیمار در شناسایی نشانه‌های این اختلالات، آموزش مهارت‌های کنار آمدن با شرایط و روش‌هاي مهار استرس (مانند تمرینات تمدد اعصاب)، آموزش تغییر نحوة بیان افکار آزاردهنده به بیماران، و کمک به اینکه بیمار حساسیت کم‌تری نسبت به محرک‌های آزاردهنده داشته باشد. اگر علائم به‌صورت خودداری از فعالیت‌های جنسی و قرار گرفتن در موقعیت‌های صمیمانه بروز کند، از رفتاردرمانی استفاده مي‌شود.

عضویت در گروه‌های حمایتی نیز برای كساني که دچار علائم استرس هستند، مفید است. بیماران با عضویت در این گروه‌ها حمایت عاطفی دریافت مي‌کنند، با افراد دیگری که شرایط و علائم مشابهی را تجربه كرده‌اند آشنا مي‌شوند و مهارت‌های مربوط به کنار آمدن با شرایط و مدیریت شرایط را مي‌آموزند.
گاهي برای بیمارانی که دچار علائم شدید باشند، دارو تجویز مي‌شود. این داروها شامل داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد اضطراب و در صورت لزوم داروهای آنتی‌سایکوتیک Anti-Psychotic Drugs مي‌شود.