آزمایش خون مخفی مدفوع: از انجام این تست چه انتظاری میتوان داشت؟
آزمایش خون مخفی مدفوع (FOBT یا Fecal Occult Blood Test) معاینه‌ای تشخیصی است که از آن برای ردیابی خون در مدفوع استفاده میشود. وجود خون در مدفوع ممکن است نشانه‌ای از سرطان روده بزرگ و راست روده یا مشکلات دیگر مانند وجود پولیپ (توده‌هایی که در دیواره داخلی روده بزرگ و راست روده تشکیل میشوند) یا زخم (اولسر) باشد.
در حال حاضر، دو نوع FOBT وجود دارد که عبارتند از FOBT گایاک ( Guaiac FOBT) و FOBT به روش ایمنی شیمیایی (Immunochemical FOBT). اکثر FOBT هایی که صورت می‌‌گیرد بر اساس گایاک است. در FOBT گایاک از یک کارت دارای پوشش گایاک استفاده میشود (گایاک ماده‌ای گیاهی است که به‌عنوان شاخص یا معرف نتایج آزمایش به‌کار می‌‌رود). پس از قرار دادن نمونه مدفوع بر روی کارت آزمایش، آزمایش انجام میشود، و اگر خون در مدفوع وجود داشته باشد رنگ کارت تغییر می‌‌کند.
در FOBT به روش ایمنی شیمیایی، از فرآیند اندکی متفاوت برای ردیابی خون در مدفوع استفاده می‌‌کنند. در این تست، از یک پادتن (یا آنتی بادی، که یک پروتئین تخصصی است) استفاده میشود که به هموگلوبین (بخش حامل اکسیژن گلبول قرمز خون) متصل میشود، و نشان می‌‌دهد که در مدفوع خون وجود دارد. این تست مزیت‌هایی بر تست گایاک دارد، اما به‌طور گسترده در دسترس نمی‌باشد.
تست FOBT گایاک در خلوت منزل به‌صورت تست مرسوم یا با استفاده از کاغذهای معرف انجام میشود، به این صورت که کاغذهای معرف را پس از اجابت مزاج در داخل توالت می‌‌گذارند و با زدن سیفون دور می‌‌اندازند و شخص مجبور نیست مدفوع را روی کارت بگذارد. شخصی که شاغل در حرفه پزشکی می‌‌باشد تست سنتی را تفسیر می‌‌کند، و معمولاً میتوان تجهیزات مربوط به این تست‌ها را از پزشکان یا آزمایشگاه‌ها دریافت نمود. کاغذهای معرف دورانداختنی را میتوان بدون نسخه پزشک از بسیاری از داروخانه‌ها تهیه کرد و نتایج تست بلافاصله در دسترس کاربر قرار می‌‌گیرد.
پرسش‌هایی که باید با پزشک در میان گذاشت:
- چرا باید این تست را انجام بدهم؟
- تست FOBT گایاک و تست FOBT به روش ایمنی شیمیایی چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟ شما کدام را توصیه می‌‌کنید و چرا؟
- پیش از انجام تست چه چیزهایی می‌‌توانم بخورم یا بنوشم؟
- آیا باید پیش از انجام تست از مصرف غذا‌ها یا داروهای خاص خودداری کنم؟
- تست FOBT تا چه اندازه در ردیابی خون دقیق است؟
- تست FOBT تا چه اندازه در ردیابی پولیپ و سرطان روده بزرگ و راست‌روده دقیق است؟
- چه وقت و چگونه از نتایج FOBT مطلع می‌‌شوم؟
- نتیجه مثبت کاذب چیست؟
- نتیجه منفی کاذب چیست؟
- چه کسی نتیجه تست را برای من توضیح می‌‌دهد؟
- آیا توصیه می‌‌کنید همراه FOBT تست دیگری (مانند آندوسکوپی خم روده یا Flexible Sigmoidoscopy Exam ) انجام شود؟
- اگر نتایج تست نشان دهد در مدفوع خون وجود دارد، چه تست‌های دیگری (مانند آندوسکوپی روده بزرگ) باید انجام شود؟
آماده شدن برای انجام تست
روش آماده شدن برای انجام تست به نوع تست بستگی دارد. برای انجام تست گایاک، نباید پیش از انجام تست غذا‌ها یا داروهای خاصی را مصرف نمود، زیرا ممکن است موادی که در برخی از مواد غذایی، ویتامین‌ها، یا دارو‌ها موجود است باعث شوند نتیجه تست مثبت باشد (و نشان دهد که در مدفوع خون وجود دارد)، حتی اگر شخص مبتلا به سرطان نباشد (که این نتیجه را نتیجه مثبت کاذب می‌‌نامند).
اگر بیمار بخوادهد تست گایاک را انجام دهد، باید به پزشک خود اطلاع دهد از چه رژیم غذایی پیروی می‌‌کند و چه داروهایی را مصرف می‌‌نماید. شاید پزشک به او دستور دهد چند روز پیش از انجام تست رژیم غذایی خود را تغییر دهد، فیبر غذایی بیش‌تری مصرف نماید، و از مواد غذایی و مکمل‌های غذایی خاص، مانند گوشت قرمز و سبزیجات خاص و ویتامین C و آهن، استفاده نکند. در روش ایمنی شیمیایی، پیش از انجام تست هیچ محدودیت غذایی وجود ندارد.
امکان دارد آسپیرین، یا دیگر مسکن‌های درد که میتوان بدون نسخه پزشک تهیه نمود، نتایج هر دو نوع تست FOBT را تغییر دهند. پیش از متوقف نمودن مصرف این دارو‌ها باید با پزشک مشورت نمود.
برای تعیین زمان انجام تست، بیمار باید با پزشک درباره وضعیت پزشکی خود مشورت نماید. به‌عنوان مثال، اگر شخص دچار هموروئید خونریزی کننده، زخم معده، یا التهاب معده است نباید تست را انجام دهد. علاوه بر آن، زنان نباید این تست را نزدیک به زمان قاعده شدن انجام دهند.
در طول انجام تست
در تست گایاک باید در سه نوبت پشت سر هم از مدفوع نمونه‌برداری کرد. این نمونه‌ها در ظرفی که به بیمار می‌‌دهند ذخیره شده یا با وسیله یا اپلیکاتور بر روی کارت آزمایش گذاشته میشود. سپس بیمار خودش این ظرف یا کارت‌ها را تحویل می‌‌دهد، یا آنها را از طریق پست به آدرس آزمایشگاه یا پزشک خود ارسال می‌‌نماید.
در مورد کاغذهای معرف دور انداختنی، بیمار پس از اجابت مجاز این کاغذ‌ها را داخل لگن توالت می‌‌اندازد. سپس این کار را در دو نوبت دیگر اجابت مزاج تکرار می‌‌کند. اگر در لگن توالت خون وجود داشته باشد، رنگ کاغذ معرف تغییر می‌‌کند. بیمار نتایج را روی کارت پاسخی که به او داده میشود یادداشت می‌‌کند و این کارت را به آدرس پزشک خود ارسال می‌‌نماید.
پس از انجام تست
بلافاصله پس از انجام FOBT میتوان به انجام فعالیت های عادی خود پرداخت. پس از آن که بیمار از نتایج تست مطلع شد، باید با پزشک خود درباره اقدامات بعدی صحبت کند.