اطلاعات كلي درباره سرطان و پيشگيري از آن
شناخت سرطان
سرطان از سلولها ايجاد میشود كه واحدهاي ساختماني بافتها هستند، بافتها اندامهاي بدن را میسازند.
در شرايط عادی سلولها، با توجه به نیاز بدن، رشد کرده تقسیم میشوند تا سلولهای جدیدی بسازند و هنگامیکه سلولهاي پیر شده میمیرند سلولهای جدید جایگزین آنها میشوند.
تعریف تومور:
زمانيكه در این روند منظم اختلال ایجاد شود؛ يعني سلولهای جدیدي که بدن به آنها نیاز ندارد تولید میشوند و سلولهای قدیمي هم در زمانیکه باید، از بین نمیروند، این سلولهاي اضافي اغلب تشكيل تودهای از بافت را میدهند كه تومور ناميده ميشود.
انواع تومور : خوشخیم / بدخیم
تومورهای خوشخیم سرطان نيستند.
- اين غدد بهندرت خطر جانی دارند.
- بهطور كلي میتوان آنها را برداشت و اغلب دوباره رشد نمیکنند.
- بهطور كلي سلولهای آن به بافتهای مجاور خود حمله نمیکنند.
- سلولهای اين غدد به دیگر بخشهای بدن منتشر نمیشوند.
تومورهای بدخیم (سرطاني)
- جديتر از تومورهاي خوشخیم هستند و معمولاً خطر جانی هم دارند.
- در بيشتر موارد میتوان آنها را برداشت، اما گاهی دوباره رشد میکنند.
- سلولهای آن میتوانند به بافتها و اندامهای مجاور خود حمله كرده به آنها نيز آسیب برسانند.
- سلولهای غدد بدخیم میتوانند از يك قسمت به دیگر اندامهاي بدن منتشر شوند. سلولهای سرطانی از تومور اصلی (اولیه Primary) جدا شده وارد جریان خون یا دستگاه لنفاوي میشوند ؛ این سلولها میتوانند به دیگر اندامها حمله کرده تومورهای جدیدی تشكيل دهند و به آن اندامها آسیب برسانند. انتشار سرطان متاستاز (Metastasis) نام دارد.
دلایل ایجاد سرطان (Causes Of Cancer (MDA
اکثر انواع سرطانهای موجود – در حدود 80% سرطانها- به شکل تصادفی ایجاد میشود ، یعنی دلیل قطعی و واضحی ندارند. به دلایلی، برخی ژنهای طبیعی جهش (تغییر) مییابند و به سرعت تکثیر مییابند و بدخيم میشوند . چندین عامل محیطی وجود دارد که باعث ایجاد این جهشهای ژنتیکی میشوند . در حقیقت، میتوان از ابتلا به انواع زیادی از سرطان پیشگیری كرد، زیرا بيشتر این عوامل را میتوان با انتخاب شیوة زندگی سالم مهار كرد.
-
سن: سرطان، اغلب در افراد بالای 50 سال بهوجود میآید.
-
برنامة غذایی: ثابت شده است که برنامة غذایی پرچربی و پر کلسترول از عوامل خطری مربوط به چندین نوع سرطان- بهخصوص سرطان رودة بزرگ- هستند.
-
چاقی: با وجودی که رابطة واضح و مشخصی بین چاقی و سرطان بهدست نيامده است، اما پژوهشها نشان میدهد که چاقی ممكن است عاملی تأثیرگذار برای ابتلا به برخی از انواع سرطان باشد.
-
سیگار: سیگار به شدت خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش میدهد، این امر حتی برای آن دسته از افراد غیرسیگاری هم که به ناچار در معرض دود موجود در بازدم افراد سیگاری هستند صدق میکند . ساير محصولات تنباكو، مانند پیپ و تنباکوی جویدنی (ناس) نیز موجب بروز سرطانهای دهان، زبان و گلو میشوند.
- قرار داشتن مداوم در معرض مواد شیمیایی مانند پنبة نسوز، گاز رادون و بنزن
- قرار گرفتن در معرض تشعشات
- اشعة مضر ماوراء بنفش خورشید بهطور مستقیم موجب نوع ملانومایی سرطان پوست و گونههای دیگر سرطان پوست میشود.
برخی ویروسها از جمله هپاتیت B و C، ویروس پاپیلومای انسانی و ویروس اپشتاین- بار- که موجب مونونوکلئوز عفونی میشود - باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان میشوند.
- بیماریهای دستگاه ايمني بدن مانند ایدز (AIDS) را میتوان از عوامل دیگر خطری مربوط به برخی سرطانها دانست.
بقیة 20% انواع سرطانها، ارثي است. این امر به این معناست که ژن غیرطبیعی سرطانزا از والدین به فرزندان منتقل میشود و موجب بيشتر شدن خطر ابتلا به آن سرطان خاص در تمام فرزندان (نسلها) خانواده میشود . با وجود این، تنها به این دلیل که شخصی ژن سرطانزا دارد، نمیتوان نتیجه گرفت که وی حتماً به سرطان مبتلا میشود . اگر خانوادهای مشکوک به ژنهای موروثی سرطانی باشد، بهتر است و آزمايش ژنتيكي انجام دهند. به خانوادههایی با میزان خطر بالا، آزمایش غربالگری سرطان توصیه میشود تا در صورت بروز سرطان، بتوان آن را در مراحل ابتدایی - هنگامیکه درمان بیشترین کارایی را دارد- تشخیص داد. بهمنظور تعیین میزان خطر، مشاوره كنند.
نشانههای سرطانهای ارثي عبارتند از (Signs Of Hereditary Cancer Include ):
- ابتلا به چندين فرد مبتلا به سرطان در خانواده
- ابتلا به سرطان در سنی پایینتر از سن معمول ابتلا به آن سرطان
- ابتلا به چند سرطان يا سرطان دو طرفه: مثلاً، شخصی که سرطان پستان دارد و در ضمن به سرطان تخمدان هم مبتلا میشود.
- گونههای نادر یا غیر معمول سرطان
-
پیشینة نژادی: برخی از انواع سرطان در میان برخی اقوام بيشتر شایعاند.
عوامل خطر (Risk Factors):
در بيشتر موارد پزشکان نمیتوانند دلایل ابتلا به سرطان را توضیح دهند، اما تحقیقات نشان میدهد برخی عوامل خطر مشخص، احتمال ابتلا به سرطان را افزایش میدهند . در زیر برخی عوامل خطر بسیار رایج آمده است:
- کهولت سن
- دخانیات
- اشعة خورشید
- تشعشع يونيزان
- برخي مواد شیمیایی و مصنوعات خاص
- برخی ویروسها و باکتریها
- برخی هورمونها
- سابقة ابتلا به سرطان در خانواده (توارث)
- مشروبات الکلی
- رژیم غذایی نامناسب، کمبود فعالیت بدنی یا اضافه وزن
از بسیاری عوامل خطر فوق میتوان اجتناب كرد، اما از برخي دیگر مانند سرطان ارثي نمیتوان جلوگيري کرد. همة افراد میتوانند با اجتناب از عوامل خطر حتيالمقدور از خود بيشتر محافظت كنند.
اگر فکر میکنند در معرض خطر ابتلا به سرطان قرار دارید، بهتر است با پزشک خود مشورت كرده از او دربارة راههای کاهش خطر و همچنين انجام مرتب معاینات عمومی سؤال کنید.
ممکن است چندین عامل مشتركاً باعث تبدیل سلولهای طبیعی به سلولهای سرطانی شوند. هنگامیکه میخواهید خطر ابتلا به سرطان را در خود بررسی كنيد، چند نکته را در نظر داشته باشید:
کهولت سن
کهولت سن مهمترین عامل ایجاد سرطان است و بيشتر سرطانها در افراد بالای 65 سال اتفاق ميافتد؛ اما در عين حال افراد در هر سنی، حتی کودکی، نیز ممکن است به سرطان مبتلا شوند.
دخانیات
استفاده از محصولات تنباكو و يا قرار داشتن پیوسته در معرض دود آن (قرار داشتن در محیط و بودن در معرض دود غیر مستقیم) خطر ابتلا به سرطان را افزایش میدهد.
افراد سیگاری بيش از ديگران در خطر ابتلاي به سرطانهای ریه، حنجره، دهان، مری، مثانه، کلیه، حلق، معده، لوزالمعده و دهانة رحم، هستند.
همچنین احتمال ابتلای آنها به لوسمي ميلوئيدها (سرطانی که در گلبولهای خون بهوجود میآید) بيشتر است.
استفاده از دخانیات بدون دود (تنباکوی استنشاقی یا جویدنی) خطر ابتلا به سرطان دهان را، افزایش میدهد.
اشعة خورشید
پرتوی فرابنفش (UV) از اشعة خوشید، لامپهای آفتابی و دستگاههای برنزه کننده ساطع میشود. این اشعه موجب پیری زودرس پوست و آسیبدیدگی آن میشود و ممکن است به سرطان پوست منجر شود.
تشعشع يونيزان
تشعشع يونيزان میتواند موجب آسیبدیدگی سلولها و ابتلا به سرطان شود. اینگونه تشعشعات، پرتوهایی هستند که از فضای خارج جو زمین، از غبار راديواكتيو، گاز رادون(Radon)، اشعة ايكس و منابع ديگر ايجاد میشوند.
غبار رادیواکتیو ممکن است ناشی از حوادثي باشد که در نیروگاههای برق هستهای اتفاق ميافتد و یا در روند تولید، آزمایش یا استفاده از سلاحهای هستهای بهوجود میآید. خطر ابتلا به سرطان، بهویژه سرطان خون، تیروئید، پستان، ریه و معده در افرادی که در معرض غبار رادیواکتیو قرار دارند، افزایش ميیابد.
رادون نوعي گاز رادیواکتیو بيرنگ، بیبو و بیمزه و منشأ آن خاک و سنگ است؛ افرادی که در معادن کار میکنند ممکن است در معرض گاز رادون قرار بگیرند. در برخی نقاط ممکن است گاز رادون در منازل نیز وجود داشته باشد. افرادی که در معرض استشمام گاز رادون قرار دارند، در خطر ابتلا به سرطان ریه هستند.
مواد شیمیایی خاص و دیگر مصنوعات
شاغلين بعضي مشاغل، مانند نقاشها، کارگران ساختمانی و شاغلين در صنایع شیمیایی، بيشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان قرار دارند. مطالعات نشان داده است که كار و تماس با آزبست (پنبه نسوز)، بنزن، بنزیدین، کادمیوم، نیکل یا وینیل کلراید میتواند موجب ابتلا به سرطان شود.
برخی از ویروسها و باکتریها
برخی ویروسها و باکتریها ممکن است خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند:
-
ویروس پاپیلوم انسانی (Human Papilloma Viruses): ابتلا به HPV يكي از دلايل اصلي سرطان دهانة رحم است؛ همچنین در ابتلا به دیگر سرطانها نیز يكي از عوامل خطر به حساب ميآيد.
-
ویروسهای هپاتیت B و C: سرطان کبد ممکن است سالها بعد از ابتلا به هپاتیت B و C بروز کند.
-
ویروس لوسمي/لنفوم سلولهاي انساني (Human T-cell Leukemia/Lymphoma Virus): ابتلا به HTLV-1 خطر ابتلای فرد به لنفوم و لوسمي را افزايش میدهد.
-
ويروس نقص ايمني انساني(Human Immunodeficiency Virus): HIV ویروسی است که باعث بیماری ایدز میشود . در افراد مبتلا به HIV خطر ابتلا به سرطانهایی مانند خون و نوع نادری از سرطان به نام ساركوم كاپوزي بسیار افزایش مییابد.
-
اپشتين- بار (Epstein –Bar Viruse) : عفونت ناشي از EBV میتواند خطر ابتلا به لنفوم را افزايش دهد.
-
ویروس هريس انساني (Human Herpes Virus 8)(HHV8): این ویروس نيز میتواند موجب بروز ساركوم کاپوزی شود.
-
هليكوباكترپيلوري: این باکتری میتواند موجب زخم معده و همچنین سرطانهای معده و لنفوم جدار معده شود.
برخي هورمونها
ممکن است پزشکان برای مشکلاتی مانند گُر گرفتگی، خشکی واژن و پوکی استخوان که احتمالاً در دوران یائسگی (Menopause) ایجاد میشوند ، برخی هورمونها (مثلاً استروژن به تنهایی یا استروژن به همراه پروژسترون) را تجویز كنند؛ اما مطالعات نشان داده که هورومون درمانی مربوط به یائسگی ممكن است عوارض جانبی خطرناکی داشته باشد. هورمونها میتوانند خطر ابتلا به سرطان پستان، سکته قلبی، سكتة مغزي یا لخته شدن خون را افزایش دهند.
سابقة ابتلا به سرطان در خانواده
بيشتر سرطانها به دلیل تغییرات ژنتیکی (جهشهایی در ژن) است. یک سلول طبیعی معمولاً پس از یک سلسله تغییر و تحول در ژنها، به سلول سرطانی تبدیل میشود . مصرف دخانیات، برخی ویروسها و بالاخره بعضي عوامل که در شیوة زندگی شخص یا محیط زیست وی وجود دارند، ممكن است در گونههای خاصی از سلولها این تغییرات را ایجاد کنند.
برخی تغییرات ژنتیکی که موجب افزايش خطر ابتلا به سرطان میشود ، میتواند ارثي باشد و از والدین به فرزندان منتقل شود؛ این مشكل از بدو تولد در تمام سلولهای بدن نوزاد وجود دارد.
معمولاً سرطان از نسلی به نسل دیگر منتقل نمیشود ؛ با این وجود، ابتلا به برخی انواع سرطان در بعضی خانوادهها بيشتر است. برای مثال، ملانوم و سرطانهای پستان، تخمدان، پروستات و روده بزرگ ممکن است در خانوادهای به شکل ارثی وجود داشته باشد. ابتلا به نوع خاصی از سرطان در افراد متعدد یک خانواده، در اكثر موارد ممکن است ناشي از تغییرات ژنتیکی موروثی باشد و احتمال ابتلا به سرطان را در افراد آن خانواده افزایش دهد؛ هر چند عوامل زیست محیطی نیز میتوانند در این خصوص تأثیرگذار باشند. با اين همه، موارد متعدد بروز نوع خاصي از سرطان در یک خانواده، اغلب اتفاقی است.
الکل Alcohol
مصرف طولانی مدت مشروبات الکلی، خطر ابتلا به سرطانهای دهان، حلق، مری، حنجره، کبد و پستان را افزایش میدهد . هر چه میزان مصرف بالاتر باشد، خطر ابتلا نیز بيشتر میشود ؛ در صورتیکه فرد الکلی دخانیات نیز مصرف کند، خطر بروز بيشتر اين سرطانها افزایش مییابد.
رژیم غذایی نامناسب، کمبود فعالیت بدنی یا اضافه وزن
افرادی که رژیم غذایی نامناسب، تحرک بدنی کم و یا اضافه وزن دارند، بيشتر در خطر ابتلا به انواع خاصی از سرطان هستند؛ بهعنوان مثال، مطالعات نشان میدهد افرادی که رژیم غذایی پرچربی دارند، از نظر ابتلا به سرطانهای روده بزرگ، رحم و پروستات بيشتر در خطر قرار دارند. فعالیت بدنی کم و اضافه وزن نيز از جمله عواملی هستند که خطر ابتلا به سرطانهای پستان، روده بزرگ، مری، کلیه و رحم را افزایش میدهند.
داشتن رژيم غذايي سالم، فعاليت بدني و داشتن وزن متعادل میتواند تا مقدار زيادي خطر ابتلا به سرطان را كاهش دهد.
پزشکان موارد زیر را توصیه میکنند:
-
تغذیة خوب: یک رژیم غذایی سالم، شامل غذاهایی است که سرشار از فیبر، ویتامین و مواد معدنی باشد. این رژیم شامل نانهای سبوس دار (تهیه شده از آرد کامل)، حبوبات و مصرف 5 تا 9 وعده میوه و سبزیجات، در روز است؛ همچنين در اين رژيم بايد مصرف غذاهای پرچرب (مانند کره، شیر پر چرب، غذاهای سرخ شده و گوشت قرمز) محدود شود.
-
داشتن فعالیت بدنی و وزن متعادل: فعالیت بدنی به کنترل وزن و کاهش چربی بدن کمک میکند . بيشتر متخصصان معتقدند فعالیت متعادل بدنی (مانند پیاده روی سریع) ، هفتهای 5 روز یا بيشتر و دست کم به مدت 30 دقیقه، برای بزرگسالان بسیار مفید است.
|
انجام آزمایشات غربالگری (Screening)
برخی از سرطانها را میتوان پیش از آنکه در بدن علائمي ایجاد کنند تشخیص داد. آزمایشات براي تشخیص سرطان (یا شرایطی که ممکن است منجر به سرطان شود) را در مورد افرادی که علائمي از سرطان در آنها ظاهر نشده است آزمایشات غربالگری (Screening) مينامند.
آزمایشات غربالگری میتواند در تشخیص و درمان زود هنگام برخی از سرطانها به پزشکان کمک کند. و بهطور كلي، اگر سرطان زود تشخیص داده شود درمانش آسانتر و مؤثرتر خواهد بود.
از آزمایشات غربالگری در تشخیص سرطانهای پستان، رحم، روده بزرگ و راستروده بسيار استفاده میشود :
-
آزمون خون مخفي مدفوع (Fecal Occult Blood Test): گاهی اوقات توده سرطانی یا پولیپ، خونریزی میکند . این آزمایش میتواند مقادیر بسیار اندک خون را در مدفوع مشخص کند.
علائم سرطان:
- سرطان علائم زیادی دارد كه برخی از آنها در زیر آمدهاند:
- وجود توده یا ضخيم شدگي در پستان یا دیگر قسمتهای بدن
- رشد خال جدید یا تغییراتی در خال قدیمی
- زخمی که التیام نمییابد
- خشونت در صدا یا سرفهای که از بین نمیرود
- تغییراتی در اجابت مزاج يا دفع ادرار
- ناراحتی پس از خوردن غذا
- وجود مشکلاتي در بلع
- افزایش یا کاهش بیدلیل وزن
- ترشحات یا خونریزیهای غیر منتظره
- احساس ضعف یا خستگی شدید
در بيشتر مواقع این علائم، به معنی وجود سرطان نیستند همچنين ممکن است به دلیل وجود تومور خوشخیم یا دلایل دیگر باشند و تنها پزشک میتواند در این مورد نظر دهد. شخصی که این علائم یا تغییرات دیگري در او مشاهده شود باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه كند تا مشکلاتش تشخیص داده شده درمان شود
پیشگیری
سرطان بر اثر عوامل بسیار متنوع و در طی چند سال بهوجود میآید. برخی از این عوامل خطرزا را میتوان مهار کرد. پيروي از رفتار و عادتهای سالم و پرهیز از عوامل خطرزای محیطی خاص به پیشگیری از ابتلا به سرطان کمک میکند. از اين رو، اهمیت دارد که از اطلاعات روند ملی برخورد با سرطان، در جهت نظارت بر کاهش این عوامل خطرزا آگاه باشید. تمرکز این بخش به دو گروه عمدة عوامل خطرزا معطوف است: عوامل خطرزای رفتاری و عوامل خطرزای محیطی.
عوامل رفتاري Behavioral Factors
بنابر برآورد دانشمندان، 50 تا 70 درصد مرگ و میر ناشی از سرطان به دلیل رفتار و عادتهاي انسان از جمله استعمال دخانیات، عدم فعالیت بدنی و عادت تغذیة نامناسب است. اولین قسمت بخش ِ پیشگیری، توضیح رفتارهایی است که در پیشگیری از سرطان مؤثرند.
مصرف دخانیات Tobacco Use
عدم استفاده از سیگار یا ساير فراوردههاي دخانيات:
- سن شروع به سیگار کشیدن
- سیگار کشیدن در جوانان
- سیگار کشیدن در بزرگسالان
- ترک سیگار
برنامة غذایی Diet
داشتن وزن مناسب و برنامة غذایی با چربی متعادل همراه با میوه و سبزی کافی، بههمراه محدود کردن مصرف گوشت قرمز و پرهیز از نوشیدن مشروبات الکلی نیز گامهایی مهم در کاهش خطر ابتلا به سرطان به شمار میروند.
- خوردن میوه و سبزی
- محدود کردن مصرف گوشت قرمز
- برنامة غذایی با چربی متعادل
- پرهیز از مشروبات الکلی
فعالیت بدنی Physical Activity
- حفظ یا رسیدن به وزن مناسب
- فعالیت بدنی داشتن
عوامل محیطی Environmental Factors
مواد شیمیایی خاص، عوامل زیستی، مواد سمی و مانند اينها، را از دلایل ایجاد سرطان میدانند.
دود غیر مستقیم سیگار Secondhand Smoke
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی Chemical Exposures
- آفتکشها
- دیاکسینها (Dioxins )
بیشتر اطلاعات مربوط به پیشگیری از سرطان، از بررسیهایی همهگیرشناسیها مبتنی بر مشاهده سرچشمه میگیرد. این بررسیها رابطة عوامل تغییرپذیر و اصلاح در سبک زندگی یا در معرض عوامل محیطی بودن، و برخی انواع سرطان را نشان میدهند.
مستدلترین دستاورد پژوهشهای چند دهة گذشته، رابطة مصرف دخانیات با چندین نوع سرطان است. عفونتها را نیز میتوان جزو عوامل ایجاد سرطان بهشمار آورد. ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) در ابتلا به سرطان دهانة رحم عاملی اساسی به شمار ميرود و ثابت شده است كه ایمنی حاصل از واکسن این ویروس، کاهش ضایعات پیش سرطانی را در پي داشته. به همین ترتیب، ویروس اِپشتاین- بار (Epstein-Barr Virus) موجب لنفوم بورکیت (Burkitt Lymphoma) و هلیکوباکتر پیلوری(Helicobacter Pylori) موجب سرطان معده میشود ، البته هنوز برای پیشگیری از ابتلا به این سرطانها درمانهای ضدعفونت خاصی مشخص نشدهاند.
ساير عوامل خطر قابل تعديل مربوط به سرطان عبارتند از مصرف مشروبات الکلی (كه خطر ابتلا به سرطانهای دهان، مری، پستان و دیگر سرطانها را افزایش میدهد )، عدم فعالیت بدنی (كه خطر ابتلا به سرطانهای رودة بزرگ، پستان، مخاط رحم و احتمالاً چند نوع سرطان دیگر را افزایش میدهد ) و چاقی (كه خطر ابتلا به سرطان های رودة بزرگ، پستان، مخاط رحم و احتمالاً چند نوع سرطان دیگر را افزایش میدهد).
شواهد مبتنی بر مشاهده، رابطة مصرف مشروبات الکلی، عدم فعالیت بدنی و چاقی و افزایش خطر ابتلا به برخی انواع سرطان را نشان داده است. برای مشخص کردن اینکه آیا این رابطه عليتي بوده است و با پرهیز از چنین رفتارهایی حقیقتاً میتوان خطر ابتلا به سرطان را کاهش داد، به بررسیهای بیشتری نیاز است. ساير عوامل رفتاری و محیطی مربوط به سرطان (که میتوانند مفید و یا مضر باشند) شامل، برخی رفتارهای جنسی و تولید مثلی، مصرف استروژن به شکل مازاد بر تولید بدن (بهصورت قرص و مانند آن)، قرار گرفتن در معرض تشعشع يونيزان و ماوراء بنفش بودن، تماس با برخی مواد شیمیایی در منزل یا محل کار و عوامل عفونی هستند.
مشخص شده است که آزمایش خون مخفي در مدفوع، موجب کاهش بروز و مرگومير ناشی از سرطان رودة بزرگ میشود . آزمایشهای غربالگری سرطان رودة بزرگ با اندوسكوپي رودة بزرگ و سيگموئيد، احتمالاً با کشف و برداشتن پولیپهای پیش سرطانی، بروز مرگومير ناشی از سرطان رودة بزرگ را کاهش میدهد. به همین صورت، آزمایش سلول شناسی دهانة رحم (با آزمون پاپ اسمیر) منجر به شناسایی و برداشتن ضایعات پیش سرطانی میشود . به مرور زمان مشخص شده که این آزمایش¬ها موارد بروز مرگومير ناشی از سرطان دهانة رحم را بسيار پایین آورده است.
نكاتي براي شيوه زندگي سالم در جهت پيشگيري از سرطان
- تا حدامكان لاغر باشيد، بدون اينكه زير وزن باشيد. اندازه دور كمر، معياري براي چربي شكمي است. اندازه دور كمر در مردان نبايد بيشتر از 94cm و در زنان بيشتر از 80cm باشد.
- روزانه حداقل 30 دقيقه فعاليت بدني داشته باشيد. ميتوانيد 30 دقيقه را به بخش هاي 10 يا 15 دقيقهاي تبديل كنيد .فعاليت بدني بيشتر ميتواند سودمندتر باشد.
- از مصرف نوشيدنيهاي حاوي قند پرهيز و غذاهاي پرانرژي را محدود كنيد.
- از سبزيجات، ميوه، آرد كامل و حبوبات نظير انواع لوبيا بيشتر استفاده كنيد. از سبزيجات و ميوه با رنگهاي متفاوت استفاده كنيد مانند اسفناج، زغال اخته، پياز سفيد و سير
- عدم مصرف الكل به ويژه در زنان
- مصرف گوشت قرمز را محدود كنيد و از مصرف گوشتهاي فرآوري شده خودداري كنيد. مصرف گوشت قرمز را در هفته به 5/0 كيلوگرم كاهش دهيد و از گوشت مرغ ، غذاهاي دريايي و حبوبات بيشتر استفاده كنيد.
- مصرف غذاهاي شور و فرآوري شده با سديم را محدود كنيد . روزانه بيشتر از 4/2گرم نمك استفاده نكنيد و به جاي آن از ادويه استفاده كنيد. امروزه، دريافت سديم بيشتر از طريق مصرف غذاهاي فرآوري شده است تا نمكي كه حين پختن غذا به آن اضافه ميكنيم.
- عدم استفاده از مكمل ها براي پيشگيري از سرطان – غير از ويتامين D، شواهدي براي مفيد بودن استفاده از مكمل ها در پيشگيري از سرطان وجود ندارد.
- مادران بهتر است نوزاد را تا 6ماه بعد از تولد، بهطور انحصاري با شير خود تغذيه كنند و بعد از 6 ماهگي از غذاها و مايعات استفاده كنند.
- پس از اتمام دوره درمان بيماري، بهبود يافتگان ميبايست به توصيههاي پيشگيري از سرطان عمل نمايند.
- بيشتر از غذاهاي گياهي استفاده كنند و مصرف گوشت قرمز و گوشتهاي فرآوري شده را محدود كنند.
- فعاليت بدني روزانه به مدت 30 دقيقه يا بيشتر و وزن مناسب داشته باشند.