غربالگری سرطان کبد (هپاتوسلولار)

Liver (Hepatocellular) Cancer Screening

غربالگری چیست؟

غربالگری يعني جست‌وجوي سرطان، پيش از ظهور علائم بیماری در فرد. این روند به تشخیص زود‌‌هنگام سرطان کمک مي‌کند. هنگامی‌که بافت غیرعادی یا سرطان در مراحل اولیه را تشخیص دهند درمان آن راحت‌تر است. گاهي علائم زمانی ظاهر مي‌شوند که انتشار سرطان در بدن آغاز شده است.
دانشمندان سعی می‌کنند راجع به افرادی که احتمال ابتلا به سرطان آنها بیش‌تر است اطلاعات بیش‌تری به‌دست آورند. علاوه براین، دانشمندان در مورد تأثیر رفتار و عملکرد افراد و عوامل محیط اطراف آنها بر احتمال ابتلا به سرطان تحقیقاتی انجام می‌دهند. این اطلاعات به پزشکان کمک می‌کند تا در مورد افرادی که باید غربالگری شوند، نوع آزمایش غربالگری مورد استفاده و تعداد دفعات انجام آزمایش‌ها بهتر تصمیم‌گیری كنند.

بهتر است بدانيد در صورتی‌که پزشک به شما پیشنهاد آزمایش غربالگری داد نباید تصور کنید که به‌طور قطع معتقد است شما سرطان داريد. از غربالگری وقتي استفاده مي‌كنند که هیچ علامتي از سرطان در شما مشاهده نشود.

اگر نتایج آزمایش غربالگری غیر‌عادی است شايد بهتر است آزمایش‌های بیش‌تری انجام دهید تا احتمال ابتلای شما به سرطان مشخص شود. به این آزمایش‌ها، آزمایش‌های تشخیصی مي‌گويند.

برای كسب اطلاعات در مورد پیشگیری، تشخیص و درمان سرطان کبد(هپاتوسلولار) به چکیده گزارش‌هاي پزشکی که در ادامه ذکر شده است مراجعه کنید.

• پیشگیری از سرطان کبد (هپاتوسلولار)
• درمان سرطان کبد اولیة بزرگسالان
• درمان سرطان کبد اطفال

اطلاعات عمومی پیرامون سرطان کبد(هپاتوسلولار)

سرطان کبد نوعی بیماری است که در آن سلول‌های بدخیم (سرطانی) در بافت کبد تشکیل می‌شوند.

کبد یکی از بزرگ‌ترین اندام‌هاي بدن است. این اندام چهار لَت (لوب) دارد و در قسمت سمت راست بالای شکم، در قفسة سینه جا گرفته است. کبد وظایف مهمی را به‌عهده دارد که از جمله آنها می‌توان به اين موارد اشاره کرد:

• تصفية مواد مضر از خون که این مواد از طریق مدفوع و ادرار از بدن خارج مي‌شوند.
• تولید صفرا جهت کمک به گوارش چربی‌های غذا
• ذخیرۀ گلیکوژن (قند)، ماده ای که بدن به آن برای تأمین انرژی نياز دارد.

ابتلا به هپاتیت یا سیروز خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش مي‌دهد.

به هر عاملی که احتمال ابتلا به بیماری را افزایش دهد عامل خطر مي‌گويند. داشتن عامل خطر به این معنا نیست که شما به سرطان مبتلا خواهید شد و عدم وجود عامل خطر نیز نشاندهندة این نیست که شما هرگز به سرطان مبتلا نمی‌شوید. افرادی که فکر می‌کنند در معرض خطر ابتلا به سرطان هستند باید با پزشک خود مشورت کنند. عوامل خطر برای سرطان کبد شامل اين موارد است:

• ابتلا به هپاتیت سی. یا هپاتیت بی. - در صورت ابتلا به هر كدام از اين هپاتیت‌ها خطر ابتلا به سرطان کبد افزایش می یابد
• ابتلای یکی از افراد خانواده یا اقوام نزدیک به هپاتیت و سرطان کبد
• ابتلا به سیروز که به اين دلایل به‌وجود آمده باشد:
  • هپاتیت (مخصوصاً هپاتیت سی.)
  • مصرف زیاد الکل به مدت طولانی
  • مصرف غذاهای آلوده به آفلاتوکسین (سم ناشی از قارچی که بر مواد غذایی نظیر آجیل و حبوبات که به نحو مناسب نگهداری نشده‌اند رشد مي‌کند).

غربالگری سرطان کبد (هپاتوسلولار)

از آزمایش‌های مختلفی برای غربالگری انواع مختلف سرطان استفاده مي‌كنند.

از بعضی از آزمایش‌های غربالگری به این دلیل استفاده مي‌كنند که مشخص شده است این آزمایش‌ها هم در زمینة پیدا کردن زودهنگام سرطان و هم در زمینة کاهش احتمال مرگ ناشی از سرطان‌ها کارآمد هستند. بعضی دیگر از آزمایش‌ها به این دلیل استفاده می‌شوند که توانسته‌اند سرطان را در تعدادی از افراد پیدا کنند. با وجود این، تأثیر این آزمایش‌ها بر کاهش خطر مرگ ناشی از سرطان در پژوهش‌های بالینی اثبات نشده است.

دانشمندان آزمایش‌های غربالگری را بررسي مي‌كنند تا کم‌خطر‌ترین و مفیدترین آزمایش‌ها را پیدا کنند. هدف دیگر پژوهش‌های غربالگری سرطان، بررسی اثر تشخیص زودهنگام (پیدا کردن سرطان پيش از اینکه علائم بیماری ظاهر شود) بر کاهش احتمال مرگ فرد بر اثر بیماری است . بدر صورتی‌که سرطان در مراحل اولیه مشخص و درمان شود احتمال بهبود بعضي از سرطان‌ها افزایش می‌یابد.

هیچ آزمون غربالگری رایج و متعارفي برای سرطان کبد وجود ندارد.

با وجود اینکه آزمایش‌های غربالگری رایج و متعارفي برای سرطان کبد وجود ندارد ولی از اين آزمایش‌‌ها برای غربالگری این نوع سرطان استفاده مي‌كنند یا در حال بررسي آنها هستند.

سونوگرافی:

در سونوگرافی امواج صوتی با انرژی زیاد به سمت کبد ارسال مي‌شود كه با كبد برخورد و بازتاب‌هايي (اکوهایی) ایجاد می‌کند. این بازتاب‌ها تصویری از کبد را تشکیل می‌دهند که سونوگرام نام دارد. می‌توان این تصویر را چاپ و سپس بررسی كرد.

سی.تی.اسکن:

در سی.تی.اسکن مجموعه‌ای از تصاویر حاوی جزئیات از زاویه‌های مختلف کبد تهیه مي‌كنند. این تصاویر را کامپیوتری که به‌دستگاه اشعة ايكس متصل است تولید مي‌كند. برای نمایش واضح‌تر کبد مادة رنگی خاصی در رگ بیمار تزریق مي‌كنند یا از او مي‌خواهند که این ماده را ببلعد. به این روش اسکن سی. اِی. تی. یا توموگرافی کامپیوتری نیز مي‌گويند.

نشانگرهای تومور:

نشانگرهای تومور (Tumor Markers) موادی هستند که تومور تولید مي‌كند و در خون، مایعات دیگر بدن یا بافت قابل مشاهده است. بالا بودن سطح یک نشانگر تومور خاص معمولاً به این معناست که نوع خاصی از سرطان در بدن وجود دارد.

رایج‌ترین نشانگر تومور که برای تشخیص سرطان کبد كه از آن استفاده مي‌كنند آلفا- فیتوپروتین (Alpha-Fetoprotein) (اِی. اف. پی -AFP) است. البته وجود سرطان‌های دیگر در بدن یا شرایط خاصی مثل بارداری یا هپاتیت نیز منجر به افزایش سطح ای. اف. پی، مي‌شود.

نشانگرهای توموری خاصی که منجر به تشخیص زودهنگام سرطان کبد مي‌شوند در دست مطالعه هستند.

خطرات غربالگری سرطان کبد (هپاتوسلولار)

آزمایش‌های غربالگری خطراتی را در بر دارند.

تصمیم‌گیری در مورد آزمایش‌های غربالگری دشوار است. همة آزمایش‌های غربالگری مفید نیستند و اکثر آنها خطراتی به همراه دارند. بهتر است قبل از انجام آزمایش غربالگری با پزشک خود مشورت کنید. اهمیت زیادی دارد که از خطرات آزمایش غربالگری آگاه باشيد، و مطمئن باشيد كه اثر این آزمایش بر کاهش خطر مرگ ناشی از سرطان اثبات شده باشد.

خطرات غربالگری سرطان کبد شامل اين موارد است:

نتایج آزمایش به اشتباه منفی باشد

گاهی با وجود اینکه فرد به سرطان کبد مبتلاست، نتایج آزمایش وضعیت عادی را نشان مي‌دهند. فردی که جواب منفی کاذب (جوابی که نشان می‌دهد سرطانی وجود ندارد، در صورتی این نتیجه خلاف واقعیت است) دریافت می‌کند بعيد نيست حتی با مشاهدة علائم بیماری پیگیری برای دریافت مراقبت‌های پزشکی را به تأخیر بیندازد.

نتایج آزمایش به اشتباه مثبت باشد

گاهی با وجود اینکه فرد مبتلا به سرطان نیست، آزمایش‌ها وضعیت غیر‌عادی نشان مي‌دهند. پاسخ مثبت کاذب (پاسخی که نشان می‌دهد فرد مبتلا به سرطان است، در صورتی‌که در واقع اين‌طور نیست) فرد را دچار اضطراب می‌کند و معمولاً باعث انجام آزمایش‌های تشخیصی و عمل‌هایی نظیر نمونه‌برداری کبد می‌شود که خطراتی در بر دارد.

روش‌هایی که برای تشخیص سرطان کبد استفاده مي‌شوند عوارض جانبی را به همراه داشته باشند.

نتایج غیر‌عادی غربالگری انجام نمونه‌برداری کبد برای تشخیص سرطان کبد را ناگزير مي‌كند. نمونه‌برداری کبد گاهي عوارض جانبی نادر ولی حادي به همراه دارد. از جمله این عوارض می‌توان به اين موارد اشاره کرد:

• خونریزی.
• مشکلات تنفسی.
• نشت صفرا که می‌تواند منجر به عفونت جدار شکم شود.
• سوراخی کوچک در یکی از اندام‌هاي درون شکم.
• انتشار سلول‌های سرطانی از طریق مسیر سوزن. (هنگامی‌که سوزن نمونه‌برداری را فرو مي‌برند و بیرون مي‌كشند).

پزشک در مورد خطر ابتلا شما به سرطان کبد و نیاز به انجام آزمایش‌های غربالگری توصية لازم را به شما ارائه مي‌دهد.