پیشگیری از سرطان پستان

Breast Cancer Prevention

پیشگیری چیست؟

پیشگیری از سرطان مقوله‌ای است جهت کاهش خطر ابتلا به سرطان؛ با پیشگیری از سرطان، تعداد موارد جدید سرطان در جامعه کاهش مي‌يابد و امید می‌رود که این کار، ميزان مرگ و میر ناشی از سرطان را نیز کاهش دهد.

برای پیشگیری از شروع سرطان‌های جدید، دانشمندان عوامل خطرزا و عوامل محافظ را بررسی می‌کنند. به هرچیزی که احتمال ابتلا به سرطان را افزایش دهد، عامل خطرزا و به هر چیزی که احتمال ابتلا به سرطان را کاهش دهد،‌ عامل محافظ می‌‌گویند. از برخی عوامل خطرزاي سرطان می‌توان جلوگيري كرد ولی از بسیاری هم نمی‌توان اجتناب کرد؛ مثلاًً، سیگار و برخی ژن‌های وراثتی خاص، هر دو عامل خطرزای برخی انواع سرطان هستند، ولی تنها از کشیدن سیگار می‌توان اجتناب کرد. تمرین‌های ورزشی منظم و برنامۀ غذایی سالم عوامل محافظ در برابر برخی انواع سرطان هستند. اجتناب از عوامل خطرزا و افزایش استفاده از عوامل محافظ ممکن است خطر را کاهش دهد ولی به این معنی نیست که احتمال بروز سرطان كاملاً منتفی شده است.

راه‌های متعدد جهت پیشگیری از سرطان در دست مطالعه و بررسی است، از جمله:

• تغییر در شیوۀ زندگی یا عادت‌های غذایی
• اجتناب از عواملي که به سرطان منجر می‌شوند
• استفاده از دارو برای درمان شرایط پیش سرطانی یا برای جلوگیری از شروع سرطان

اطلاعات عمومی دربارۀ سرطان پستان

سرطان پستان بیما‌ریی ‌است ناشی از تشکیل سلول‌های سرطانی بدخیم در بافت پستان.

پستان از مجرا و لوب تشکیل شده است. هر پستان 15 تا 20 قسمت به نام لوب دارد که هر کدام قسمتی‌های كوچك‌تر زیادی به نام لوبول دارند. هر لوبول به تعداد زیادی حفرۀ کوچک که شیر تولید می‌کنند، منتهی می‌شود. لوب‌ها، لوبول‌ها و حفره‌های کوچک را لوله‌های نازکی به نام مجاری شیری به هم متصل می‌کنند.

ساختار پستان، غدد و عروق لنفاوي

هر پستان رگ‌های خونی و عروق لنفاوی نیز دارد. عروق لنفی گذرگاه مایعی تقریباً بی‌رنگ به نام لنف است. عروق لنفی به اندام‌هایی به‌نام غدد لنفاوی می‌رسند. غدد لنفاوی ساختارهای لوبیا شکلی هستند که در سراسر بدن یافت می‌شوند. آنها لنف را تصفیه و گلبول‌های سفید را که با عفونت و بیماری می‌جنگند، ذخیره می‌کنند. دسته‌هایی از غدد لنفاوی نزدیک پستان در آگزیلا (زیر بغل)، بالای استخوان ترقوه و در قفسۀ سینه وجود دارند.

سرطان پستان شايع‌ترين سرطان زنان در كشور است

زنان در ايران، بيش‌تر از هر نوع دیگری از سرطان، به سرطان پستان مبتلا می‌شوند. تعداد موارد جدید در طول سی‌سال گذشته، سالانه افزایش یافته است.

سرطان پستان از علل شايع مرگ و مير ناشي از سرطان در ايران است. سرطان پستان در مردان هم بروز مي‌كند، ولي تعداد آن، ناچيز است.

شناسايي و درمان زودهنگام سرطان پستان معمولاً از مرگ و مير جلوگيري مي‌كند. در مواردي از آزمايش‌هاي غربالگري جهت شناسايي سرطان استفاده مي‌كنند. خلاصه غربالگري سرطان پستان را براي اطلاعات بيشتر مطالعه كنيد.

پیشگیری از سرطان پستان

اجتناب از عوامل خطرزا و افزایش عوامل محافظ به پیشگیری از سرطان کمک می‌کند.

اجتناب از عوامل خطرزای سرطان از قبیل سیگار، اضافه وزن، انجام تمرینات ورزشی و كاهش وزن، به پیشگیری از سرطان‌های معینی کمک می‌کند. افزایش عوامل محافظ مثل ترک سیگار، برنامۀ غذایی سالم و ورزش هم گاهی از برخی سرطان‌ها پیشگیری می‌کند. با پزشک یا مشاوران درمانی در مورد چگونگی کاهش خطر سرطان مشورت کنید.

این عوامل خطرزا خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می‌دهند:

استروژن (درون‌زا)

استروژن درون‌زا هورمونی است که بدن آن را می‌سازد. این هورمون به رشد و نگهداری ویژگی‌های جنسی زنانۀ بدن کمک می‌کند. در معرض استروژن بودن برای مدت زمان طولانی، موجب افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان می‌شود. سطح استروژن در سال‌هایی که یک زن قاعده می‌شود، در بالاترین میزان است و شاید به این دلیل، در معرض استروژن بیش از حد قرار بگیرد:

• پریود (قاعدگی) زود هنگام: شروع دوران قاعدگی در سنین یازده سالگی یا زودتر، تعداد سال‌هایی را که بافت پستان در معرض استروژن است، افزایش می‌دهد.
• یائسگی دیرهنگام: هرچه زن سال‌های بيش‌تري قاعده شود، بافت پستان او مدت زمان بيش‌تري در معرض استروژن قرار می‌گیرد.
• بارداری دیرهنگام یا باردار نشدن: از آنجا که سطح استروژن در دوران بارداری کاهش می‌یابد، بافت پستان در زنانی که پس از سی و پنج سالگی برای اولین بار باردار می‌شوند یا کسانی که هرگز باردار نمی‌شوند، بيش‌تر در معرض استروژن قرار می‌گیرد.

هورمون‌درماني / هورمون‌درماني جایگزین

به هورمون‌هایی که خارج از بدن، در آزمایشگاه می‌سازند ، هورمون‌های برون‌زا می‌گویند. استروژن و پروژستین و یا هر دو را ممکن است به‌جای استروژنی که دیگر تخمدان‌های زنان یائسه تولید نمی‌کنند و یا برای زنانی که تخمدان‌های آنها را برداشته‌اند، تجویز کنند. به این درمان، هورمون‌درماني جایگزین (HRT) و یا هورمون‌درماني (HT) می‌گویند و به این شیوه‌ها تجویز می‌شود:

• ترکیب HRT/HT، که ترکیب استروژن با پروژسترون یا پروژستین است. این نوع HRT/HT، خطر گسترش سرطان پستان را افزایش می‌دهد.
• درمان استروژنی را به تنهایی، معمولاً برای زنانی که سابقۀ رحم‌برداری داشته‌اند، تجویز می‌کنند. اینکه این نوع HRT/HT خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می‌دهد یا نمی‌دهد، هنوز ناشناخته است.

قرار گرفتن در معرض پرتو

پرتودرمانی قفسۀ سینه جهت درمان برخی سرطان‌ها، پس از گذشت ده سال از شروع درمان و تا پایان زندگی، خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می‌دهد. خطر ابتلا به سرطان پستان به میزان پرتودرمانی و سن بیمار بستگی دارد. چنانچه پرتودرمانی در دوران بلوغ انجام شود، خطر ابتلا به سرطان پستان در بیشترین سطح خواهد بود. مثلاً، پرتودرمانی‌‌ برای درمان بیماری هوچکین تا سن 16 سالگی ـ به‌ویژه پرتودرمانی گردن و قفسه سینه ـ خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می‌دهد.

به‌نظر نمی‌رسد که پرتودرمانی جهت درمان سرطان در یک پستان، موجب افزایش خطر ابتلا به سرطان در پستان دیگر شود.

قرارگرفتن در معرض پرتو ـ هنگام تهیۀ عکس قفسۀ سینه با اشعۀ ایکس ـ خطر ابتلا به سرطان پستان را در زنانی که درنتیجۀ تغییرات وراثتی در ژن‌هایBrca-1 و Brca-2 در معرض خطر ابتلا به این سرطان هستند، افزایش می‌دهد. به‌ویژه، اگر در سنین قبل از 20 سالگی در معرض اشعۀ ایکس قرار گرفته باشند.

چاقی

چاقی خطر ابتلا به سرطان پستان را در زنان یائسه‌ای که هورمون‌درماني نشده‌اند، افزایش می‌دهد.

الکل

مصرف الکل خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می‌دهد. هرچه میزان الکل مصرفی بيش‌تر باشد، میزان خطر ابتلا افزایش می‌یابد.

خطرهای وراثتی

زنانی ‌که تغییرات مشخص وراثتی در ژن‌های Brca-2 , Brca-1 دارند، بيش‌تر در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان در سنین پایین‌تر هستند.

این عوامل محافظ خطر ابتلا به سرطان پستان را کاهش می‌دهند:

ورزش

ورزش به مدت 4 ساعت یا بيش‌تر در هفته سطح هورمون را کاهش می‌دهد و به کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان کمک می‌کند. تأثیر ورزش بر کاهش خطر ابتلا به این سرطان در زنان کم وزن، متعادل، یا زنانی که در دوران پیش یائسگی هستند، ممکن است بيش‌تر باشد. باید مراقب نوع ورزش باشید، زیرا در ورزش کردن، خطر آسیب دیدگی استخوان و عضلات وجود دارد.

استروژن (كم‌تر در معرض آن قرار گرفتن)

کاهش مدت زمانی که یک زن در معرض استروژن قرار می‌گیرد، به پیشگیری از سرطان پستان کمک کند. قرار گرفتن در معرض استروژن از این راه‌ها کاهش می‌یابد:

• بارداری: سطح استروژن در دوران بارداری پایین‌تر است. به‌نظر می‌رسد خطر ابتلا به سرطان پستان در زنان، اگر اولین بارداری کامل آنها پیش از 20 سالگی باشد، کاهش می‌یابد.
• شیردهی: سطح استروژن در دوران شیردهی پایین می‌ماند.
• برداشتن تخمدان: میزان استروژن تولیدی بدن با برداشتن یک و یا هر دو تخمدان که استروژن تولید می‌کنند، به نسبت زیادی کاهش می‌یابد. همچنین، داروهایی تجویز می‌شود که میزان استروژن تولیدی تخمدان‌ها را کاهش می‌دهند.
• قاعدگی دیرهنگام: شروع دوران قاعدگی در سن 14 سالگی یا دیرتر، تعداد سال‌هایی را که بافت پستان در معرض استروژن قرار می‌گیرد، کاهش می‌دهد.
• یائسگی زود هنگام: هر چه دوران قاعدگی کوتاه‌تر باشد ، بافت پستان كم‌تر در معرض استروژن است.

تعدیل کننده‌های اختصاصی گیرنده‌های استروژن

تعدیل‌کننده‌های اختصاصی گیرنده‌های استروژن (Serms) داروهایی هستند که همانند استروژن عمل می‌کنند ولی از تأثیر آن بر بافت‌های دیگر بدن جلوگیری می‌کنند. تاموکسیفن نوعی Serms است که به خانوادۀ داروهایی معروف به ضد استروژن (آنتی استروژن) تعلق دارد. آنتی استروژن‌ها از تأثیر هورمون استروژن بر بدن جلوگیری می‌کنند. تاموکسیفن خطر ابتلا به سرطان پستان را در زنانی ‌که زياد در معرض خطر هستند، کاهش می‌دهد. این خطر تا چند سال پس از توقف درمان دارویی، باقی می‌ماند.

مصرف تاموکسیفن، خطر ابتلا به موارد پیچیدۀ دیگری را از قبیل سرطان‌ اندومتر، سکته، آب مروارید و لخته شدن خون، به‌ویژه در ریه‌ها و ساق‌ها، افزایش می‌دهد. خطر ابتلا به این موارد با افزایش سن، بيش‌تر می‌شود. زنان زیر50 سال که در معرض خطر بالای سرطان پستان هستند، بیشترین فایده را از مصرف تاموکسیفن می‌برند. با پزشک خود دربارۀ فواید و خطر‌های استفاده از این دارو مشورت کنید.

رالوکسیفن، Serm دیگری است که به پیشگیری از سرطان پستان کمک می‌کند؛ در زنان یائسه‌ای که پوکی استخوان (کاهش تراکم استخوان) دارند، رالوکسیفن خطر ابتلا به سرطان پستان را در کسانی که در معرض خطر كم يا زياد آن هستند، کاهش می‌دهد. این موضوع که آیا رالوکسیفن در زنانی‌که پوکی استخوان ندارند، نیز تأثیري مشابه دارد یا نه، هنوز ناشناخته است. همانند تاموکسیفن، رالوکسیفن نیز خطر لخته شدن خون ـ به‌ویژه در شش‌ها و ساق‌ها ـ را افزایش می‌دهد ولی به‌نظر نمی‌رسد که به افزایش خطر ابتلا به سرطان آندومتریوز منجر شود.

Sermهای دیگر در پژوهش‌‌های بالینی در دست بررسی است.

مهار کننده‌های آروماتاز

مهارکننده‌های آروماتاز خطر ابتلا به يك سرطان پستان دیگر را در زنان یائسه‌ای که سابقاً این بیماری را داشته‌اند، کاهش می‌دهد. مصرف مهارکننده‌های آروماتاز در زنان یائسه، میزان استروژن تولیدی بدن را کاهش می‌دهد.

پیش از یائسگی، استروژن در تخمدان‌ها و بافت‌های دیگر بدن زنان از قبیل مغز، بافت چربی و پوست تولید می‌شود.

پس از یائسگی، تولید استروژن در تخمدان‌ها متوقف می‌شود ولی در بافت‌های دیگر ادامه می‌یابد. مهارکننده‌های آروماتاز، عمل آنزیمی به‌نام آروماتاز را متوقف می‌کند که بدن از آن برای تولید استروژن استفاده می‌کند. زیان‌های احتمالی مصرف مهارکننده‌های آروماتاز پوکی استخوان و عوارضی بر عملکرد مغز (مثل صحبت کردن، یادگیری و حافظه) را در بر می‌گیرد.

پستان‌برداری پیشگیرانه

برخی زنان که زیاد در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان هستند، پستان‌برداری پیشگیرانه را انتخاب می‌کنند (برداشتن هر دو پستان زمانی که نشانی از سرطان ندارند). خطر ابتلا به سرطان پستان در این زنان کاهش می‌یابد. به هر‌حال، مشورت و ارزیابی خطر سرطان در همۀ گزینه‌ها، پیش از اتخاذ تصمیم برای پیشگیری، بسیار مهم است. در برخی زنان، پستان‌برداری پیشگیرانه به اضطراب، افسردگی و نگرانی در مورد ظاهر بدن می‌انجامد.

اووفورکتومی پیشگیرانه

برخی زنان که زیاد در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان هستند، اووفورکتومی جلوگیری کننده را انتخاب می‌کنند (برداشتن هر دو تخمدان زمانی که هیچ علائمی از سرطان ندارند). این کار به کاهش استروژن تولیدی بدن و کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان منجر می‌شود. به هر‌حال، مشورت و ارزیابی خطر سرطان پیش از اتخاذ تصمیم بسیار مهم است. کاهش ناگهانی سطح استروژن گاه موجب بروز نشانه‌های یائسگی مثل گر گرفتگي، مشکلات در خوابیدن، اضطراب و افسردگی می‌شود. عوارض طولانی مدت آن کاهش میل جنسی، خشکی واژن و کاهش تراکم استخوان است. این نشانه‌ها در زنان بسیار متنوع است.

فنرتینید Fenretinide

Fenretinide نوعی ویتامین A به نام رتینوئید Retinoid است. Fenretinide پیش از دوران یائسگی در زناني که سابقۀ ابتلا به سرطان پستان دارند، خطر ابتلا مجدد به سرطان را کاهش می‌دهد. استفادۀ زیاد از Fenretinide ممکن است به شب کوری و اختلالات پوستی منجر شود. زنان بهتر است در زمان بارداري از مصرف دارو اجتناب کنند زیرا به جنین در حال رشد آسیب می‌رساند.

ثابت شده است که این موارد عامل خطرزای سرطان پستان نیستند یا به عبارت ديگر تأثیرشان بر خطر ابتلا به سرطان پستان ثابت نشده است:

• سقط جنین
• به‌نظر نمی‌رسد سقط جنین ارتباطی با سرطان پستان داشته باشد.
• قرص‌های ضد بارداری

استفاده از داروهای ضد بارداری خوراکی (قرص‌ها) خطر ابتلا به سرطان پستان را اندكي افزایش می‌دهد. این خطر، در طول زمان کاهش می‌یابد. شایع‌ترین قرص‌های ضد بارداری مصرفی، حاوی استروژن هستند.

داروهای ضد بارداری که فقط پروژستین دارند و تزریق یا کاشته می‌شوند، ظاهراً خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش نمي‌دهند.

شرایط محیطی

در مطالعات هنوز ثابت نشده است که قرار گرفتن در معرض مواد خاص در محیط (مثل مواد شیمیایی، فلزات، گرد و غبار و آلودگی) خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش دهد.

برنامۀ غذایی

برنامۀ غذایی به‌عنوان عامل خطرزای سرطان در دست مطالعه و بررسی است. هنوز ثابت نشده است که برنامۀ غذایی کم چربی یا مصرف میوه‌ و سبزی زیاد از سرطان پستان پیشگیری كند.

سیگار کشیدن یا در معرض دود سیگار قرار گرفتن

اينکه سیگار کشیدن یا در معرض دود سیگار قرار گرفتن (استنشاق دود سیگار دیگران) خطر سرطان پستان را افزایش می‌دهد، هنوز ثابت نشده است.

استاتین‌ها

هیچ مطالعه‌ای نشان نداده‌ است که مصرف استاتین‌ها (داروهای کاهش‌دهندۀ کلسترول) بر خطر ابتلا به سرطان پستان تأثیر دارد.

از پژوهش‌های بالینی پیشگیری از سرطان، بررسي روش‌های پیشگیری از سرطان، استفاده می‌شود.

پژوهش‌های بالینی پیشگیری از سرطان برای مطالعة شیوه‌های کاهش خطر انواع مشخصی از سرطان، مورد استفاده قرار مي‌گيرند. برخی پژوهش‌های بالینی پیشگیری از سرطان را بر افراد سالمی که سرطان ندارند ولی زیاد در معرض خطر ابتلا هستند، انجام می‌دهند. برخی دیگر از این پژوهش‌‌ها را بر افرادی که سرطان داشته‌اند و در فکر پیشگیری از سرطانی دیگر مشابه همان نوع، یا کاهش احتمال ابتلا به نوع جدیدی از سرطان هستند، انجام می‌دهند. پژوهش‌‌های دیگر با داوطلبان سالمی‌که هیچ گونه خطر فاکتوری برای سرطان ندارند،‌ انجام می‌شود.

هدف از برخی پژوهش‌‌های بالینی پیشگیری سرطان این است که آیا اعمالی که بعضي مردم انجام می‌دهند از سرطان پیشگیری می‌کند یا نمی‌کند. این کارها شامل ورزش بيش‌تر یا ترک سیگار یا مصرف داروهای خاص، ویتامین‌ها، مواد معدنی یا بعضي مواد غذایی است.

شیوه‌های تازه‌اي برای پیشگیری از سرطان پستان در پژوهش‌های بالینی در دست مطالعه و بررسی است.