تمایلات جنسی و مسائل مربوط به باروری

Sexuality and Reproductive Issues

مقدمه

درمان بهتر بسیاری از انواع سرطان موجب شده است که بیماران بیش‌تری براي مدت طولانی‌تری بدون بیماری زنده بمانند؛ ولي، عوارض جانبی ناشی از سرطان، و درمان‌های آن، نیز شایع‌تر شده است.

این مقاله مخصوص بیماران دربارة تأثیر سرطان و درمان آن بر تمامی جنبه‌های مسائل جنسی بیمار، از جمله تمایلات جنسی و ناتوانی‌های جسمی و روانی مربوط به مسائل جنسی صحبت مي‌کند.

میزان شیوع و انواع ناتوانی‌های جنسی در افراد مبتلا به سرطان

مسائل جنسی داراي ویژگی‌های پیچیده‌ای در افراد است که شامل جنبه‌های جسمی، روانی، بین فردی (Interpersonal) و رفتاری مي‌شوند. توجه به این نکته که عملکرد طبیعی جنسی مسائل بسیار زیادی را تحت تأثیر قرار مي‌دهد، مهم است. در نهایت، مسائل جنسی به‌وسیلة هر فرد و همسرش با توجه به جنسیت، سن، رفتارهای شخصی و ارزش‌های مذهبی و فرهنگی وی تعریف مي‌شود.

بسیاری از انواع سرطان و درمان‌های آنها مي‌توانند موجب اختلالات جنسی ‌شوند. پژوهش‌ها نشان مي‌دهند که تقریباً نیمی از زنان مبتلا به سرطان پستان سرطان‌هاي دستگاه تناسلي، دچار اختلالات جنسی بلند مدت شده‌اند. مردانی که به دلیل ابتلا به سرطان پروستات تحت درمان قرار مي‌گيرند نیز دچار اختلالات مربوط به نعوظ شده‌اند که شدت و ضعف این مشکلات با توجه به نوع درمان متفاوت است.

واکنش جنسی هر فرد به عوامل بسیار زیادی وابسته است؛ دلایل اختلالات جنسی نيز، در اغلب موارد، هم جسمی و هم روانی هستند. رایج‌ترین مشکلات جنسی برای مبتلایان به سرطان، چه مرد باشند و چه زن، کاهش تمایلات جنسی است؛ مشكل ويژة مردان، اختلالات مربوط به نعوظ و مشکل مخصوص زنان، درد در هنگام آمیزش است. مردان گاه دچار ناتوانی در انزال، یا بازگشت مجدد منی به مثانه مي‌شوند و یا نمي‌توانند به اوج لذت جنسی برسند؛ زنان نیز با توجه به میزان درد، حساسیت اندام تناسلیشان تغییر مي‌کند، حس و شور جنسیشان کاهش مي‌یابد یا دچار کرختی مي‌شوند و یا توانایی‌شان در رسیدن به اوج لذت جنسی کاهش مي‌یابد. در بیش‌تر موارد، هم زنان و هم مردان همچنان قابلیت رسیدن به اوج لذت جنسی را دارند، ولي، این حالت با توجه به داروهای مصرفی و یا اضطراب آنها ممکن است با تأخیر روی دهد.

برخلاف بسیاری دیگر از عوارض جانبی ناشی از درمان سرطان، ممکن است مشکلات جنسی ظرف یک یا دو سال اول پس از اتمام دورة درمان، برطرف نشوند و بر بازگشت فرد به روال عادی زندگی تأثیر بگذارند. بیمارانی که در شرايط بازتوانی از سرطان هستند باید دربارة مشکلات جنسی و نگراني‌هايشان در اين مورد با یک كارشناس بهداشت مشورت و صحبت کنند.

عوامل مؤثر بر عملکرد جنسی در مبتلایان به سرطان

عوامل مربوط به عمل جراحی

سرطان پستان

سرطان رودة بزرگ/ راست روده

سرطان پروستات

دیگر تومورهای لگني

عوامل مربوط به شیمی‌درمانی

عوامل مربوط به پرتودرمانی

عوامل مربوط به هورمون‌درمانی

عوامل روانی

هم عوامل جسمانی و هم عوامل روانی در ایجاد اختلالات جنسی مؤثرند. عوامل جسمانی، شامل از دست دادن عملکرد طبیعی جنسی با توجه به تأثیرات ناشی از درمان سرطان، خستگی مفرط و درد است. جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی مي‌توانند مستقیماً بر عملکرد جنسی تأثیر بگذارند. دیگر عواملی که مي‌توانند در ایجاد اختلالات جنسی نقش داشته باشند شامل داروهای ضد درد، افسردگی، احساس گناه به دلیل باورهای واهی و اشتباه دربارة دلایل ایجاد سرطان، تغییرات در تصور شخص از بدن خود (Body Image) پس از جراحی و استرس‌های مربوط به روابط شخصی هستند. افزایش سن اغلب موجب کاهش تمایلات و کارآیی جنسی مي‌شود، با این‌حال داشتن روابط جنسی مي‌تواند برای کیفیت زندگی افراد مسن مهم باشد و عدم فعاليت جنسی موجب پریشانی و اضطراب آنها شود.

عوامل مربوط به عمل جراحی

عمل جراحی مي‌تواند مستقیماً بر عملکرد جنسی تأثیر بگذارد. عواملی که مي‌توان با توجه به آنها عملکرد جنسی بیمار را پس از جراحی پیش‌بینی كرد شامل سن، عملکرد جنسی و عملکرد مثانة فرد پیش از جراحی، اندازه و محل تومور و میزان بافت‌های برداشته شده در حین جراحی هستند. عمل‌های جراحی که بر عملکرد جنسی تأثیر مي‌گذارند شامل جراحی‌های سرطان‌ سینه، رودة بزرگ/ راست روده، پروستات و تومورهای لگني هستند.

سرطان پستان

عملکرد جنسی پس از جراحی سرطان پستان موضوع پژوهش‌های زیادی بوده است. جراحی‌هایی که همراه با حفظ یا بازسازي پستان انجام مي‌شوند در مقايسه با جراحی‌هایی که در آنها پستان كاملاً برداشته مي‌شود، تأثیر کم‌تری بر عملکرد جنسی دارند؛ زنانی که به‌منظور حفظ پستان مورد جراحی قرار گرفته‌اند از نظر ميزان فعالیت جنسی، رسیدن به اوج لذت و یا رضایت کلی از فعالیت جنسی، با جراحی‌های برداشتن پستان تفاوت چنداني ندارد؛ با این‌حال، برداشتن تمام یا قسمتی از بافت پستان (Mastectomy) مي‌تواند موجب كاهش تمایل به انجام فعالیت‌ جنسی شود. شيمي‌درماني نیز مي‌تواند مشکلاتی در عملکرد جنسی به‌وجود آورد.

سرطان رودة بزرگ/ راست روده

اختلالات جنسی و مثانه‌ای، از رایج‌ترین عوارض جراحي سرطان راست روده هستند. دلیل اصلی مشکلات مربوط به نعوظ، انزال و رسیدن به اوج لذت جنسی، آسيب‌هاي اعصاب در حفرة لگنی است؛ اعصاب در اثر آسيب‌ديدگي عروق تغذيه‌كننده آنها و یا قطع شدن، آسیب مي‌بينند.

سرطان پروستات

تکنیک‌های جدیدتر ابداع شده ـ جراحي پروستاتكتومي راديكال با حفظ اعصاب در مقايسه با پرتودرمانی، برای حفظ توانایی نعوظ، مناسب‌تر به‌نظر مي‌رسند. برای مقایسة تأثیرات جراحی و پرتودرمانی، به بررسی‌های بلندمدتی نیاز است؛ بازتوانی برای به‌دست آوردن توانایی نعوظ معمولاً یک سال پس از راديكال پروستاتكتومي میسر مي‌شود. تأثیر پرتودرمانی بر نعوظ معمولاً بسیار کند است و معمولاً دو تا سه سال پس از درمان بروز مي‌کند. از دست دادن توانایی نعوظ پس از جراحی و پرتودرمانی دلايل متفاوتي دارند. پروستاتكتومي راديكال به اعصابی که رگ‌های خونی را، برای خون‌رسانی به آلت تناسلی، بیش‌تر باز مي‌کنند، آسیب مي‌رساند؛ در نتیجه به بافت آلت اکسیژن کافی نمی‌رسد، سلول‌ها از بین مي‌روند، بافت جوشگاهي (اسكار) ايجاد مي‌شود و باعث کاهش توانایی نعوظ مي‌شود. به‌نظر مي‌رسد پرتودرمانی هم به شریان‌هایی که خون‌رسانی به آلت را بر عهده دارند، آسیب مي‌رساند.

از براکی‌تراپی (Brachytherapy- نوعی پرتودرمانی داخلی که در آن منبع پرتوزا مجاور ناحیة مورد درمان قرار داده مي‌شود) معمولاً برای درمان سرطان پروستات استفاده مي‌شود. توانایی انزال و نعوظ، در صورتی‌که فقط از براکی‌تراپی استفاده شود، بیش‌تر از زمانی حفظ مي‌شود که علاوه براین درمان از پرتودرمانی خارجی و یا هورمون‌درمانی نیز استفاده شود. با انجام براکی‌تراپی احتمال آسیب دیدن اعصاب و رگ‌های خونی، در اثر تشعشعات رادیواکتیو، وجود دارد و تشعشعات با دُز‌های بالاتر این آسیب را تشدید مي‌کند.

دیگر تومورهای لگني

مردانی که براي برداشتن مثانه، رودة بزرگ و یا راست‌روده تحت عمل جراحی قرار مي‌گیرند، در صورتی‌که در جراحیشان از تکنیک‌هایي بدون آسیب‌ رساندن به اعصاب استفاده شود، بازتوانی نعوظ در آنها سریع‌تر و بهتر انجام مي‌شود. عوارض جانبی پس از پرتودرمانی دیگر تومورهای لگني نیز، مشابه سرطان پروستات است.

زنانی که براي برداشتن رحم، تخمدان‌ها، مثانه یا دیگر اندام‌هاي شکمی یا لگنی تحت عمل جراحی قرار مي‌گیرند، با توجه به اندازة بافت برداشته شده دچار درد و از دست دادن عملکرد جنسی خواهند شد. این بیماران مي‌توانند با استفاده از مشاوره و دیگر درمان‌های پزشکی، حس طبیعی خود را نسبت به واژن و دیگر نواحی تناسلیشان بازیابند و بتوانند آمیزش‌های بدون درد داشته باشند و به اوج لذت جنسی نیز برسند.

عوامل مربوط به شيمي‌درماني

شيمي‌درماني هم در مردان و هم در زنان، باعث عدم تمایل به آمیزش جنسی و کاهش تعداد دفعات آن مي‌شود. عوارض جانبی رایج شيمي‌درماني مانند حالت تهوع، استفراغ، اسهال، یبوست، التهاب مخاطی (Mucositis)، افزایش یا کاهش وزن و ریزش مو مي‌تواند بر اعتماد به نفس بیمار در مورد جذابیت جنسی‌اش تأثیر بگذارد و باعث شود احساس کند دیگر براي جنس مخالفش جذابیت ندارد.

در زنان، شيمي‌درماني موجب خشکی واژن، درد در هنگام آمیزش و کاهش توانایی رسیدن به اوج لذت جنسی مي‌شود. در زنان مسن‌تر، شیمی‌درمانی خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش مي‌دهد؛ شیمی‌درمانی همچنین مي‌تواند موجب افت ناگهانی تولید استروژن در تخمدان‌ها شود. افت میزان استروژن باعث جمع‌شدگي و کوچک شدن و کاهش انعطاف‌پذیری واژن، خشکی واژنی، گر گرفتگی، عفونت‌های مجاری ادرار، دگرگونی حال، خستگی مفرط و حساسیت و تحریک‌پذیری مي‌شود. زنان جوانی که مبتلا به سرطان پستان شده و به‌منظور برداشتن یک یا هر دو تخمدان تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند، گاهي دچار عوارض مربوط به کمبود و افت استروژن مي‌شوند. این زنان اغلب متحمل مشکلات جنسی بسیار زیادی مي‌شوند، زيرا درمان جایگزین استروژن (Estrogen ReplacementTherapy) که این عوارض را کاهش مي‌دهد، خود مي‌تواند موجب بازگشت سرطان پستان شود؛ با این‌حال، درمان جايگزين استروژن اغلب بسیاری از مشکلات جنسی زنانی را، که به دیگر انواع سرطان مبتلا هستند، برطرف مي‌كند؛ همچنین در زنانی که دچار بیماری پیوند علیه میزبان (Graft-Versus-Host Disease) (واکنش سلول‌های بنیادین یا مغز استخوان اهدا شده علیه بافت فردی که پیوند بر روی وی انجام گرفته است) هستند، ادامة پیوند سلول‌ها مي‌تواند موجب گسترش جراحت بافت و باریک شدن واژن شود، که خود مشکلات آمیزشی ایجاد مي‌كند.

در مردان، مشکلات جنسی از قبیل كاهش تمایل به انجام فعالیت جنسی و اختلال در نعوظ، بیش‌تر پس از پیوند مغز استخوان و به دلیل بیماری پیوند علیه میزبان یا آسیب‌دیدگی اعصاب پیش مي‌آید. خیلی به‌ندرت پیش مي‌آید که شیمی‌درمانی موجب اخلال در تولید تستوسترون در بیضه‌ها شود؛ در چنین شرایطی، جايگزيني تستوسترون برای به‌دست آوردن مجدد عملکرد جنسی عادی، ضروری است.

عوامل مربوط به پرتودرمانی

پرتودرمانی هم مانند شیمی‌درمانی، اغلب موجب ایجاد عوارض جانبی مانند خستگی مفرط، حالت تهوع و استفراغ، اسهال و دیگر علائمی مي‌شود که در بيمار احساس نداشتن جذابیت جنسی را موجب مي‌شود؛ در زنان، پرتودرمانی در ناحیة لگن مي‌تواند موجب ایجاد تغییراتی در غشای واژن مي‌شود، كه در نتیجة آن، واژن باریک شده، بافت جوشگاهي (اسكار) در آن ایجاد مي‌شود که درد در هنگام آمیزش، ناباروری و دیگر مشکلات بلندمدت جنسی را موجب خواهد شد. این زنان باید در مورد این عوارض جانبی و نگراني‌هايشان با پزشک خود صحبت كرده و دربارة استفاده از گشادکننده (Dilator) واژنی از وی سؤال کنند.

در مردان، پرتودرمانی گاه مشکلاتی برای نعوظ و حفظ آن ایجاد مي‌کند. مشکلات جنسی پس از پرتودرمانی دليل مشخصي ندارد، اما شايد آسيب اعصاب، جلوگیری از خون‌رسانی به آلت ‌تناسلی یا افت میزان تستوسترون از دلايل احتمالي آن باشد. تغییرات جنسی به‌آرامی و طی شش ماه تا یک سال پس از پرتودرمانی روی مي‌دهند. مردانی که پیش از ابتلا به سرطان دچار اختلال در نعوظ بوده‌اند، پس از تشخیص سرطان و درمان آن به احتمال بسیار بیش‌تری دچار مشکلات جنسی خواهند شد؛ دیگر عوامل خطرزایی که احتمال ابتلا به مشکلات جنسی را در مردان افزایش مي‌دهند، کشیدن سیگار، سابقة بیماری قلبی، فشار خون بالا و دیابت (مرض قند) هستند.

عوامل مربوط به هورمون درمانی

هورمون درمانی براي درمان سرطان پروستات اغلب موجب کاهش میزان عادی هورمون‌ها شده منجر به کاهش تمایلات جنسی، اختلال در نعوظ و مشکلاتی در رسیدن به اوج لذت جنسی مي‌شود. ولي شدت دچار شدن به مشکلات جنسی در مردان جوان‌تر به نسبت كم‌تر است. برخی از مراکز درمان سرطان، به‌منظور پیشگیری از ایجاد مشکلات جنسی، در حال آزمایش بر روی روش‌های هورمون درمانی تأخیری (Delayed) یا متناوب (Intermittent) هستند. هنوز مشخص نیست که آیا این روش‌های درمانی تغییر یافته مي‌توانند بر طول عمر مردان جوان مبتلا به سرطان تأثیر بگذارند یا خیر.

در یک پژوهش گسترده بر روی زنان مبتلا به سرطان پستان، که با روش هورمون‌درمانی کمکی (Adjuvant Hormone Therapy) تحت درمان قرار گرفتند، بیمارانی که داروی اگزمستِان (Exemestane) - نوعی بازدارندة آروماتاز (Aromatase)- مصرف کرده بودند، کم‌تر از بیمارانی که تاموکسیفن (Tamoxifen) مصرف کرده بودند، دچار گرگرفتگی شدند و ترشحات واژنی کم‌تری نیز داشتند؛ با این حال، بیمارانی که اگزمستِان مصرف کرده بودند بیش‌تر از بیمارانی که تاموکسیفن مصرف کرده بودند، دچار خشکی واژن، درد استخوان و اختلالات خواب شدند.

عوامل روانی

بیمارانی که در دوران بازتوانی هستند، گاهي چون فکر مي‌کنند نوع فعالیت‌های جنسیشان پیش از سرطان، موجب ايحاد سرطان شده است، احساس اضطراب و گناه مي‌کنند؛ برخی از بیماران هم تصور مي‌كنند داشتن فعالیت جنسی، باعث بازگشت سرطان یا انتقال آن به همسرشان مي‌شود. صحبت این بیماران دربارة احساسات و نگرانی‌هایشان با یک پزشك بسیار مفيد است. باورهای واهی و اشتباه را مي‌توان اصلاح كرد و به این بیماران اطمینان داد که سرطان از طریق تماس جنسی منتقل نخواهد شد.

عدم تمایلات جنسی و کاهش لذت این فعالیت‌ها، از نشانه‌های رایج افسردگی هستند. افسردگی در میان مبتلایان به سرطان، نسبت به افراد عادی و سالم، شایع‌تر است. گفت‌وگوي بیماران با پزشک خود دربارة احساساتشان حائز اهميت است. دارودرمانی برای رفع افسردگی مي‌تواند در برطرف كردن مشکلات جنسی نيز مفید باشد. (برای اطلاعات بیش‌تر به خلاصة  دربارة افسردگی مراجعه كنيد)

درمان سرطان مي‌تواند از نظر فيزيكي موجب تغییراتي شود که بر خودانگارة فرد نسبت به وضعیت ظاهرش تأثیر مي‌گذارد؛ چنین تصوری باعث مي‌شود که فرد، چه مرد و چه زن، احساس کند که ديگر جذابیت جنسی ندارد. اينکه بیماران احساسات و نگرانی‌های خود را با یک كارشناس بهداشت در میان بگذارند بسيار مهم است و مي‌توانند فرابگیرند چگونه به شکل مؤثری با این مشکلات برخورد کنند.

اضطراب و استرس در مورد تشخیص مجدد سرطان و دورة درمانی بلندمدت و پیوستة آن، حتي مي‌تواند مشکلات موجود در روابط بین همسران را بدتر کند و روابط جنسی آنها را تحت‌تأثیر قرار دهد؛ ممکن است بیمارانی هم که مجرد هستند دیگر به دنبال ازدواج نروند، چون مي‌ترسند اگر فرد مورد نظرشان از سابقة بيماري سرطان آنها باخبر شود، آنها را طرد کند. یکی از مهم‌ترین عوامل در سازگاری و تطبیق پس از درمان سرطان، این است که بیمار در مورد جذابیت‌ها و تمایلات جنسی پیش از تشخیص سرطان خود چه احساسی داشته است. اگر احساسات بیمار در مورد جذابیت‌ها و تمایلات جنسی‌اش مثبت باشد، احتمال اينكه پس از درمان سرطان نیز به فعالیت‌های جنسی خود همچنان ادامه دهد بيش‌تر است.

سنجش (ارزیابی) عملکرد جنسی در مبتلایان به سرطان

عوامل عمومی مؤثر بر عملکرد جنسی

جنبه‌های روانی تمایلات جنسی

جنبه‌های پزشکی تمایلات جنسی

عملکرد جنسی عامل مهمی در بهبود کیفیت زندگی محسوب مي‌شود. بیماران باید مشکلات و نگرانی‌هایشان را دربارة عملکرد جنسی با پزشک خود در میان بگذارند. ممکن است برخی از پزشکان برای بحث دربارة مشکلات جنسی آموزش لازم را ندیده باشند؛ در چنین مواردی بیماران باید به‌دنبال دیگر منابع اطلاعاتی باشند و یا با متخصص بهداشتي که بتواند به‌راحتی دربارة مسائل جنسی صحبت کند، مشورت کنند.

عوامل كلي مؤثر بر عملکرد جنسی

هنگامی‌که یک مشکل جنسی احتمالی بروز مي‌كند، متخصص بهداشت مصاحبه‌ای مفصل با بیمار به تنهایی یا به‌همراه همسرش انجام مي‌دهد؛ از بیمار دربارة عملکرد جنسی فعلی و سابقش، تمامي سؤالات زير، پرسیده مي‌شود:

• هر چند وقت يك‌بار خودبه‌خود به انجام فعالیت جنسی تمايل دارید؟
• آیا از آمیزش لذت مي‌برید؟
• آیا تحریک‌پذیری جنسی دارید؟ (در مورد مردان توانایی نعوظ و پایداری آن و در مورد زنان انبساط واژن و لزج و مرطوب شدن آن)
• آیا در حین فعالیت جنسی درد دارید؟ در کجا احساس درد مي‌کنید؟ درد را توصیف کنید. چه نوع فعالیت‌های جنسی موجب ایجاد درد مي‌شوند؟ آیا آن فعالیت خاص همیشه ایجاد درد مي‌کند؟ احساس درد چه مدت ادامه پیدا مي‌کند؟
• مشکلات جنسیتان از چه زمانی شروع شدند؟ آیا این مشکلات همزمان با تشخیص سرطان یا درمان آن به‌وجود آمده‌اند؟
• آیا داروی خاصی مصرف مي‌کنید؟ آیا تقریباً همزمان با شروع مشکلات جنسی، شروع به مصرف داروی جدیدی كرده‌ايد و یا دُز داروی شما تغییر داده شده است؟
• عملکرد جنسی شما پیش از تشخیص سرطان چگونه بوده است؟ آیا پیش از تشخیص سرطان نیز مشکل جنسی داشته‌اید؟

جنبه‌های روانی تمایلات جنسی

از بیماران، پرسیده مي‌شود که تمایلات جنسی و روابطشان با همسرشان چقدر برای آنها اهمیت دارد. از بیماران متأهل پرسیده مي‌شود که مدت و پایداری (ثبات) روابط آنها با همسرشان پیش از تشخیص سرطان به چه صورت بوده است. همچنین ممکن است از آنها پرسيده شود واکنش همسرشان نسبت به تشخیص سرطان آنها چه بوده است و اینکه آیا احساسات همسر بیمار دربارة نوع درمان وي تا چه اندازه، برای بیمار اهمیت دارد. صحبت كردن بیماران و همسرانشان دربارة مشکلات و نگرانی‌های جنسی خود و نیز هراس‌هایی که از چگونگی تغییر روابطشان دارند، با پزشكي که با وی راحتند، بسيار اهميت دارد.

جنبه‌های پزشکی تمایلات جنسی

دربارة وضعيت پزشکی فعلی بيمار و پیشینه‌اش سؤالاتی از او مي‌شود، زيرا بسیاری از بیماری‌های جسمی مي‌تواند بر عملکرد جنسی تأثیر بگذارد. عوامل خطرزای مربوط به شیوة زندگی بيماران، مانند کشیدن سیگار و مصرف مشروبات الکلی و همچنین مصرف خودسرانة داروهای بدون نسخه نیز مي‌توانند بر عملکرد جنسی آنها تأثیر بگذارند. و همچنین لازم است از آنها آزمایش‌هاي جسمی، آزمایش خون، بررسی‌های سونوگرافیک (Ultrasound)، اندازه‌گیری نعوظ شبانه و آزمایش‌هاي هورمونی نیز به عمل آيد.

تأثیر داروها بر عملکرد جنسی

عوارض جانبی داروها نیز بر شدت عوارض جانبی مربوط به مسائل جنسی ناشی از جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی مي‌افزايند؛ ممکن است برای مبتلایان به سرطان دارو درمانی تجویز شود، که این امر مي‌تواند موجب تغییر در اعصاب، رگ‌های خونی و هورمون‌هایی شود که عملکرد جنسی طبیعی را کنترل مي‌کنند. این داروها همچنین بر هشیاری روانی و خلق‌وخوي بیمار نیز تأثیر مي‌گذارند؛ به‌عنوان نمونه این عوارض جانبی در آن گروه از مبتلایان به سرطان، که از داروهای مسکن شبه مخدر یا داروهای ضد افسردگی استفاده مي‌کنند، بروز مي‌كند.

درمان مشکلات جنسی در مبتلایان به سرطان

بسیاری از بیماران از انجام اولین فعالیت جنسی پس از درمان بیمناک و مضطربند و اين امر موجب مي‌شود که از برقرار کردن روابط اجتناب کنند؛ همسر این بیماران نیز گاهي از این بابت که مبادا طرف مقابل کار آنها را تلاشی برای ایجاد صمیمیت از روی اجبار تلقي کند و یا کاری که انجام مي‌دهند باعث ناراحتی جسمانی همسر بیمارشان شود، بيمناكند. بیماران و همسرانشان لازم است دربارة نگرانی‌های خود با پزشک یا یک كارشناس بهداشت با صلاحیت صحبت کنند. و اينكه طرفين احساسات، نگرانی‌ها و ترجیحات خود را صادقانه بيان‌ كنند، بسیار مهم است.

به‌طور کلی، برای درمان بیماران مبتلا به اختلالات جنسی ناشي از درمان سرطان، روش‌های متعددی وجود دارد. بیماران مي‌توانند با خواندن کتاب‌ها، نشریه‌ها و منابع اینترنتی یا دیدن فیلم‌های ویدیویی و شنیدن لوحه‌های فشرده (CD‌های) آموزشی، خود را با تغییرات جنسی به‌وجود آمده سازگار نمایند. متخصصان بهداشت که در زمینة اختلالات جنسی تخصص دارند مي‌توانند این منابع را به بيماران معرفي نمايند، همچنين اطلاعاتی دربارة سازمان‌های حمایتی که در این زمینه فعالیت دارند به آنها بدهند. برخی بیماران برای درمان خود به روش‌های پزشکی از جمله جایگزینی هورمونی، داروهای خاص، تجهیزات پزشکی خاص یا جراحی نیاز خواهند داشت. بیمارانی هم که مشکلات جدی‌تری دارند بايد در جلسات مشاورة خصوصی به همراه همسرشان و یا جلسات مشاورة گروهی شرکت کنند. میزان کارایی روش‌های متنوع درمانی - که در آنها از روش‌های ترکیبی پزشکی و روانی استفاده مي‌شود - بر افرادی که مبتلا به سرطان بوده‌اند، نیاز به بررسی‌ها و آزمایش‌هاي بیش‌تری دارد.

مشکلات ناباروری

شیمی درمانی.

پرتودرمانی.

جایگزین‌های ذخیره‌ای.

پرتودرمانی و شیمی‌درمانی ممکن است موجب ناباروری موقت یا دائم شود. در بروز این عارضة جانبی عواملی مانند جنسیت، سن و زمان درمان بیمار، نوع و دُز (ميزان) پرتودرمانی و یا شیمی‌درمانی، استفاده از تنها یک درمان و یا استفادة همزمان از چند روش و مدت زمان سپری شده از درمان دخالت دارند.

اگر سرطان یا درمان آن بتواند موجب ناباروری یا اختلالات جنسی شود، باید در حد امكان این موضوع را به اطلاع بیمار برسانند. این موضوع در صورتی‌که بیمار یک کودک باشد، کار بسیار دشواریست، زيرا ممکن است خیلی کوچک‌تر از آن باشد که بتواند مسائلی مثل ناباروری یا تمایلات جنسی را درک کند و یا والدین تصمیم بگیرند این موضوع را از وي پنهان کنند.

شيمي‌درماني

برای بیمارانی که تحت شيمي‌درماني قرار مي‌گیرند، سن عامل مهمی محسوب شده روند بازتوانی آنها در دورة قطع شیمی‌درمانی سریع‌تر انجام مي‌شود. داروهای شیمی‌درمانی که تأثیرشان بر روی باروری مشخص شده عبارتند از: بوسولفان (Busulphan)، ملفالان (Melphalan)، سیکلو فسفامید (Cyclophosphamide)، سیس پلاتین (Cisplatin)، کلرامبوسیل (Chlorambucil)، موستین (Mustine)، کارموستین (Carmustine)، لوموستین (Lomustine)، وین بلاستین (Vinblastine)، سیتارابین (Cytarabine) و پروکاربازین (Procarbazine).

پرتودرمانی

در مورد مردان و زنانی که تحت پرتودرمانی در نواحی شکم و لگن قرار مي‌گیرند، میزان پرتویی که مستقیماً بر روی بیضه‌ها یا تخمدان‌ها تابیده مي‌شود عاملی تعیین‌کننده است. در زنان بالای 40 سال، ممکن است ناباروری بر اثر تشعشع با دُزهای پایین‌تری اتفاق بیفتد. مي‌توان توانایی باروری را با استفاده از تکنیک‌های نوین پرتودرمانی و استفاده از پوشش‌های سربي برای محافظت از بیضه‌ها حفظ كرد. در مورد زنان مي‌توان با روش جراحي تخمدان‌ها را قبل از انجام پرتوتابي از محدودة اشعه خارج كرد.

جایگزین‌های ذخیره‌ای

بیمارانی که نگران تأثیرات درمان سرطان بر روی قابلبت بچه‌دار شدنشان هستند باید این موضوع را پیش از درمان با پزشک خود در میان بگذارند؛ در اين‌صورت پزشک، یک مشاور یا متخصص باروری را به آنها معرفی مي‌کند، تا وي روش‌های موجود را با بیماران درمیان بگذارد و به آنها و همسرانشان در فرایند تصمیم‌گیری در این مورد کمک کند. این روش‌ها شامل منجمد کردن اسپرم، (سلول‌های) تخم، یا بافت‌های تخمدانی، پیش از درمان سرطان هستند.