لوله‌های وریدی
از لوله‌ها و راه‌های تزریق وریدی جهت تجویز داروهای تزریقی، مایعات و حتی مواد غذایی به بدن استفاده می‌شود. (بحث قبلی درباره درمان سرطان در منزل را هم ببینید.)
مسیرهای داخل وریدی، لوله‌های نازک و قابل انعطاف پلاستیکی است که از ظرف یا کیسه دارو به یک سوزن یا کاتتر داخل وریدی (یک لوله کوچک قابل انعطاف) که درون ورید قرار دارد، ختم می‌شود. بعضی بیماران ممکن است یک پورت (شبه یک سکه) دائمی در قفسه سینه یا بازو داشته باشند. از سوزن‌های مخصوص جهت تزریق دارو به این پورت‌ها استفاده می‌شود.
بعضی بیماران کاتترهای دائمی دارند که نیاز به سوزن ندارد.
بعضی داروها از طریق تزریق یکجا به کاتتر تجویز می‌شود. برخی دیگر به‌صورت آهسته و مداوم درون ورید وارد می‌شود. (انفوزیون). سرعت تزریق دارو از طریق یک پیچ روی لوله، گلوله کوچکی که جریان دارو را قطع می‌کند و یا توسط یک پمپ الکترونیکی کنترل می‌شود.
لوله‌های تغذیه‌ای، لوله‌های جهت غذا دادن به بیمار هستند که درون معده یا روده باریک قرار داده
میشوند. لوله از طریق بینی یا از جدار شکم وارد معده می‌شود.
اکسیژن از طریق ماسک یا لوله‌ای کوچک جلوی بینی (کانولای بینی) تجویز می‌شود.
ماسک و کانولا از طریق لوله‌هایی به مخزن یا کپسول اکسیژن متصل می‌شود.
تفاوت عمده ما بین این لوله‌ها این است که هرچه از طریق لوله‌های وریدی وارد بدن می‌شود باید برای خودداری از ورود میکروب‌ها به بدن و بروز عفونت، استریل باشد. از این تجهیزات وریدی فقط یکبار استفاده می‌شود. جابه‌جایی آنها باید با احتیاط باشد تا عفونت وارد بدن نشود. بعد از یکبار استفاده، این وسایل دور انداخته می‌شود و با وسیله جدید جایگزین می‌شود.
لوله‌های تغذیه‌ای و لوله اکسیژن باید تمیز نگه داشته شوند. ولی نیازی نیست تا استریل باشند. این لوله‌ها تا وقتی توسط یک نفر استفاده می‌شود، می‌تواند بارها استفاده گردد.
جهت شست‌وشوی کیسه لوله تغذیه‌ای، آب و صابون مایع کافی است. بیمارانی که تحت شیمی‌درمانی، درمان آنتی‌بیوتیکی، تغذیه کامل وریدی، تغذیه از طریق لوله یا اکسیژن درمانی در منزل قرار دارند باید مراقبت از لوله‌های متعدد را فرا بگیرند. این کار ممکن است ابتدا مشکل باشد. یک پرستار آموزش دیده ممکن است در این مورد به شما کمک کند. معمولاً شیمی‌درمانی و تزریق خون توسط پرستار در منزل انجام می‌شود. سایر داروها می‌تواند توسط خود شما یا مراقبین تجویز شود. در غیر این‌صورت جهت تجویز دارو برنامه دیگری برایتان تنظیم می‌شود.
بیمار چه کار می‌تواند بکند:
راه‌های وریدی:
- در هر زمان روی یک وسیله تزریق وریدی تمرکز کنید. اگر گیج شدید یک نفس عمیق بکشید و دوباره شروع کنید. هر لوله وریدی را با یک رنگ مشخص کنید. مثلاً برای شیمی‌درمانی از رنگ قرمز، برای آنتی‌بیوتیک از سبز استفاده کنید و آن را جایی یادداشت کنید. شاید استفاده از رنگ آبی برای لوله اکسیژن برای جدا کردن آن از اسیدهای وریدی مناسب باشد.
برای مناطق تزریق وریدی دائمی:
- اگر یک لوله آسیب ببیند و شما متوجه خروج خون از آن شدید، لوله را بین محل آسیب دیده و بدن گیره بزنید و با پزشک تماس بگیرید.
- هنگام حمام کردن پشت به دوش آب بیایستید. اگر پمپ برقی دارید، قبل از حمام کردن آن را خاموش کنید. لباس‌هایتان را خشک نگه دارید.
- مراقب قرمزی، تورم و درد در ناحیه باشید.
- زمان تعویض درپوش سرنگ و پانسمان و وزن روزانه و آزمایش ادرار را در یک تقویم یادداشت کنید. همچنین ثبت روزانه میزان مصرف و دفع مایعات (مقدار مایعات نوشیده شده و تزریق شده و حجم ادرار دفع شده ) کمک‌کننده است.
- درباره موارد مفید برای یادداشت کردن از پزشک سؤال کنید.
- محل تزریق وریدی را تمیز و خشک نگه دارید.
- برای زیاد کردن سرعت تزریق مایعات و داروهای وریدی وسوسه نشوید. بسیاری از داروهای وریدی اگر سریع تزریق شوند ممکن است خطرناک باشند.
- قبل از دستکاری محل تزریق وریدی دست‌های خود را با آب و صابون بشویید.
محل تزریق را بررسی کنید:
- مراقب هرگونه حساسیت و درد، قرمزی، سوزش و تورم و گرمی باشید. کم شدن سرعت تزریق داروی وریدی یا ترشح (خونی، زردرنگ یا شفاف) ممکن است نشانه انسداد راه وریدی یا عفونت باشد.
- لوله وریدی باید با چسب محکم چسبیده باشد و پانسمان تمیز و خشک باشد.
- روزانه درجه حرارت بدن را از نظر وجود تب بالای 38 درجه از دهان کنترل نمایید.
- اگر متوجه هر کدام از علائم فوق شدید، پانسمان را بردارید و مشاهدات خود را در محل تزریق وریدی به پزشک اطلاع دهید.
- اگر راه وریدی خارج شده یا شروع به خونریزی کرده است بلافاصله با پزشک تماس بگیرید.
- از فعالیت‌هایی که موجب کشیدن و خارج شدن راه وریدی می‌شود اجتناب کنید.
- فعالیت روزانه خود را یادداشت کنید.
تغذیه کامل وریدی:
- پرستار به شما درباره نحوه شروع و اتمام انفوزیون وریدی آموزش می‌دهد.
- اگر شب‌ها انفوزیون را آهسته انجام دهید، در طی روز زمان بیش‌تری خواهید داشت.
- اگر با تزریق شبانه به علت نیاز مکرر به اجابت مزاج مشکل دارید، می‌توانید این کار را طی روز یا عصر انجام دهید. تزریق باید آهسته باشد.
- محلول‌های چربی داخل وریدی به‌عنوان قسمتی از تغذیه کامل وریدی 7-2 بار در هفته برای جایگزینی اسیدهای چرب ضروری و افزایش کالری دریافتی استفاده می‌شود:
- محلول‌های چربی می‌تواند به محلول تغذیه کامل وریدی اضافه شود.
- در بالغین می‌توان این محلول‌ها را بدون پمپ به کمک نیروی جاذبه تزریق کرد. پرستار درباره چگونگی تنظیم سرعت تزریق دارو و تعداد قطره‌ها در دقیقه به شما کمک می‌کند.
- در کودکان برای انفوزیون این محلول‌ها به پمپ نیاز است.
- بهتر است اتاقی که در آن تزریق کامل وریدی انجام می‌شود نزدیک سرویس بهداشتی باشد تا نیازی به طی فاصله زیای برای دور انداختن پمپ نباشد. شب‌ها بهتر است چراغ خواب روشن باشد تا به زمین نیافتید و لوله‌ها را خارج نکنید.
- بیش‌تر پمپ‌ها با باطری کار می‌کنند. درباره مدت زمان کار کردن پمپ یا باطری از پرستار و مراقبین سؤال کنید. همیشه باطری کافی برای پمپ در دسترس داشته باشید و چگونگی تعویض آن را یاد بگیرید.
- در صورت امکان محل مجزایی را در یخچال (یا یک یخچال دیگر) برای نگهداری محلول‌های وریدی در نظر بگیرید.
- سوزن‌ها و سرنگ‌ها را در یک قوطی خالی فلزی قهوه، یک بطری مواد شوینده و سفیدکننده یا ظرف مخصوص نگهداری سوزن استفاده شده، دور بریزید. این ظروف را از دسترس اطفال وسایرین دور نگه دارید.
- همیشه تاریخ انقضای محلول‌ها را بررسی کنید.
- پرستار ممکن است برای بررسی مواد شیمیایی خون، آزمایش انجام دهد.
تغذیه لوله‌ای
- لوله‌های مورد استفاده در تغذیه از طریق لوله می‌تواند کوتاه‌مدت یا درازمدت استفاده شود.
- لوله بینی – معده‌ای که از بینی تا معده ادامه دارد کوتاه‌مدت استفاده می‌شود. در مقابل لوله‌های روده‌ای (ژژنوستومی) یا معده‌ای (گاستروستولی) که از طریق جراحی کار گذاشته شده و از جدار شکم خارج می‌شود، برای استفاده طولانی‌مدت است.
- تغذیه لوله‌ای بهتر است شب‌ها انجام شود.
- بهتر است محلول تغذیه لوله‌ای دمای اتاق داشته باشد. بیش‌تر آنها نیازی به نگهداری در یخچال ندارند.
- موقعیت لوله بینی – معده‌ای را طبق دستور پزشک بررسی کنید.
- مواد غذایی باید تمام طول لوله را پر کند. حباب‌های هوا را خارج کنید.
- کیسه محتوی مواد غذایی را به لوله بینی– معده‌ای، لوله ژژنوستومی و لوله گاستروستومی وصل کنید.
- پمپ را در سرعت مشخص تنظیم کنید.
- در صورت نیاز مقدار بیش‌تری مایعات غذایی به کیسه اضافه کنید.
- پس از اتمام انفوزیون کیسه‌ها و لوله‌ها را با آب بشویید.
- در پوش لوله را طبق دستور بگذارید.
- تغذیه لوله‌ای به‌جای کیسه می‌تواند توسط سرنگ‌های بزرگ نیز انجام شود. هر روشی را که راحت‌تر هستید انجام دهید.
- پوست اطراف محل لوله را روزانه از نظر قرمزی، ترشح و مشکلات پوستی بررسی کنید.
- در صورت وجود لوله بینی – معده‌ای به اطراف سوراخ بینی را با وازلین چرب کنید.
- چسب لوله بینی – معده‌ای را یک روز در میان عوض کنید. مراقب باشید تا پوست اطراف سوراخ بینی، زخمی، قرمز و دردناک نباشد.
- همیشه لوله‌های تغذیه‌ای باید با چسب محکم شوند. اگر لوله از جای خود خارج شده است آن را با چسب محکم کنید و از آن استفاده نکنید. با پزشک یا پرستار تماس بگیرید.
- هر روز خود را وزن کنید و نتایج را یادداشت کنید.
اکسیژن
- درباره روش و خاموش کردن اکسیژن و تنظیم سرعت آن آموزش ببینید. هیچ‌وقت سرعت اکسیژن را از مقدار تجویز شده بیش‌تر نکنید.
- پرستار چگونگی استفاده از ماسک یا لوله بینی را به شما نشان خواهد داد.
- به‌جای وازلین از کرم نرم‌کننده بر پایۀ آب روی لب‌ها و صورت استفاده کنید.
- اگر لوله بینی باعث خراشیدگی لب فوقانی شما شده است می‌توانید زیر آن تکه کوچکی گاز بگذارید.
- همیشه کپسول اکسیژن پر در دسترس داشته باشید. ممکن است به کپسول کوچکی برای خارج از منزل نیاز باشد.
- اگر از کپسول اکسیژن استفاده می‌کنید، آن را محکم در جایی قرار دهید تا به زمین نیافتد.
- هنگام استفاده از اکسیژن سیگار نکشید و جلوی شعله آتش نروید. دستگاه اکسیژن، کپسول اکسیژن و لوله‌ها را از آتش دور نگه دارید.
مراقبین چه کار می‌توانند بکنند
- تا حد ممکن درباره نحوه استفاده از لوله‌ها و سایر وسایل آموزش ببینید تا هنگام نیاز به بیمار کمک کنید.
- به بیمار کمک کنید. اوایل هر دو شما در صورت مشارکت در درمان احساس راحتی بیش‌تری می‌کنید.
- شماره تلفن پرستار منزل را در دسترس داشته باشید و در صورت نیاز با وی تماس بگیرید.
- مطمئن شوید که بیمار در تمام جلسات ویزیت شرکت کند.
- مراقب گیجی بیمار به‌خصوص شب‌ها باشید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید.
- وجود قرمزی، تورم، درد و ترشح و گرمی در محل تزریق وریدی یا مسیر دائمی وریدی.
- وجود تب بالای 38 درجه از طریق دهان
- خونریزی از محل راه وریدی.
- عدم توانایی تزریق از راه وریدی یا لوله تغذیه‌ای.
تغییرات وزن
- تغییرات وزن حین درمان سرطان شایع است. دلایل کاهش وزن شامل این موارد است:
- تغذیه کم بعلت تهوع و بی‌اشتهایی (به مبحث کاهش اشتها مراجعه کنید.)
- اسهال (به مبحث اسهال مراجعه کنید.)
- استفراغ (به مبحث استفراغ مراجعه کنید.)
- کم‌آبی (به مبحث آب و کم آبی مراجعه کنید.)
دلایل افزایش وزن شامل این موارد است:
- کم تحرکی
- خوردن بیش‌تر
- تجمع آب (به مبحث ورم مراجعه کنید.)
- بعضی داروها
تغییرات وزنی بیش‌تر از 5/2 کیلو در هفته را باید به پزشک گزارش دهید. کاهش وزن به مروز زمان روی فعالیت‌های فرد تأثیر می‌گذارد و موجب می‌شود تا فرد احساس ضعف کرده، توانایی انجام فعالیت‌های روزمره را نداشته باشد. کاهش وزن ناگهانی معمولاً نشانه کم‌آبی بدن است. افزایش وزن طی زمان می‌تواند نشانه‌ای از یک اختلال جدی سلامتی مانند دیابت یا فشار خون بالا باشد.
شما می‌توانید براساس سایز لباس‌هایتان، یا با اندازه‌گیری هفتگی وزن متوجه تغییرات وزن خود بشوید.
دنبال چه باشید:
- کاهش وزن 5/2 کیلو یا بیش‌تر در یک هفته یا کم‌تر.
- خشکی پوست
- ضعف و خستگی
- احساس تشنگی شدید.
- سرگیجه
- بزرگ شدن سایز لباس‌ها و حلقه
- افزایش وزن5/2 کیلو یا بیش‌تر در یک هفته یا کم‌تر.
- تورم مچ پا
- تنگی نفس
- احساس پف کردن یا نفخ
- تنگ شدن کفش‌ها، لباس‌ها و حلقه.
بیمار چه کار می‌تواند بکند:
اگر دچار کاهش وزن هستید:
- مقدار بیش‌تری مایعات پرکالری و پر پروتئین مابین وعده‌های غذایی میل کنید.
- به میزان کافی آب و سایر نوشیدنی‌های فاقد کافئین مصرف کنید.
- غذاهای پر پروتیئن بخورید. شما می‌توانید همچنین مصرف مکمل‌های غذایی مایع را امتحان کنید.
- یک قرار ملاقات با متخصص تغذیه ترتیب دهید.
اگر دچار افزایش وزن هستید:
- اگر دچار تورم مچ پا شده‌اید درباره محدود کردن مایعات مصرفی با پزشک یا پرستار صحبت کنید.
- مصرف نمک را محدود کنید.
- مصرف غذاهای پرکالری را محدود کنید.
- یک قرار ملاقات با متخصص تغذیه ترتیب دهید.
مراقبین چه کار می‌توانند بکنند:
- بیمار را روزانه وزن کنید وآن را یادداشت نمایید. صبح‌ها قبل از خوردن صبحانه زمان مناسبی برای این کار است.
- اگر تغییرات وزن بیمار توجه شما را جلب کرد با پزشک مشورت کنید.
- مراقب سایر علائم در بیمار باشید.
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید:
- کاهش یا افزایش وزن بیش از 5/2 کیلو در هفته
- بروز تنگی نفس
- بروز سرگیجه یا گیجی.