درک تغییرات پروستات: راهنمای سلامت ویژۀ مردان

Understanding Prostate Changes: A Health Guide for Men

آشنایی با پروستات

پروستات چیست؟

پروستات چگونه، با بالا رفتن سن، تغییر می‌کند؟

شما باید گوش به زنگ چه تغییراتی در پروستات خود باشید؟

معمول‌ترین آزمایش‌هاي بررسي تغييرات پروستات کدامند؟

شما شاید به دلیل داشتن مشکلات پروستات، این جزوه را بخوانید. این جزوه کمکی است برای پاسخ به پرسش‌های شما در مورد آن دسته از تغییرات پروستات که با افزایش سن اتفاق می‌افتد، تغییراتی مانند:

• تغییرات معمول پروستات كدامند؟
• این تغییرات چگونه درمان می‌شوند؟
• در مورد آزمایش‌های تغییرات پروستات، شامل سرطان، لازم است چه چیزی را بدانم؟

این مقاله می‌تواند اطلاعات پایه و اساسی در مورد تغییرات معمول پروستات را به شما ارائه مي‌دهد. اگر شما داريد در مورد درمان سرطان پروستات تصمیم می‌گیرید، منابع دیگر هم قابل دسترسی هستند.

مثانه غدۀ پروستات

پیشابراه

راست روده آلت تناسلی

بیضه

پروستات چیست؟

پروستات غدۀ کوچکی است که قسمتی از دستگاه تناسلی مردان را تشکیل می‌دهد. پروستات حدوداً، به شکل و اندازة یک گردو است. پروستات در پایین لگن، زیر مثانه و درست مقابل راست‌روده، قرار گرفته است. پروستات به تولید منی کمک می‌کند. مني مايع شيري رنگي است كه به همراه اسپرم توليد شده در بيضه‌ها هنگام انزال از آلت تناسلي خارج مي‌شود.

پروستات بخشی از پیشابراه را احاطه می‌کند، پیشابراه لوله‌ای است که ادرار را از طریق آلت تناسلی به خارج از مثانه منتقل می‌کند.

وقتی سن شما بالاتر می‌رود، پروستات چگونه تغییر می‌کند؟

غدۀ پروستات لوله‌ای که ادرار را عبور می‌دهد (پیشابراه)، احاطه می‌کند.

وقتی مردی پا به سن مي‌گذارد، پروستات می‌تواند مشکل‌زا باشد، زیرا:

• پروستات، همراه با بالا رفتن سن، بزرگ‌تر می‌شود و احتمال دارد به پیشابراه فشار وارد کند .
• یک تومور می‌تواند پروستات را بزرگ‌تر کند.

این تغییرات یا یک عفونت، در دفع ادرار مشکل ایجاد می‌کند. گاهی مردان در دهۀ چهارم و پنجم زندگی خود، با بروز این علائم ادراری مواجه شوند كه به مراقبت پزشکی نیاز دارد. برای سایر مردان، علائم تا زمان بسیار دیرتری، مشاهده نمی‌شود. اگر شما هرگونه علائم ادراری دارید، حتماً با پزشک در میان بگذارید.

 اگر دچار هر يك از علائم زير هستند، با پزشكتان مشورت كنيد:

• در طول روز زیاد ادرار می‌کنید.
• نیاز فوری به دفع ادرار دارید.
• جریان ادرار ضعیفی دارید.
• وقتی ادرار می‌کنید، احساس سوزش دارید.
• در طول شب برای دفع ادرار، بارها از خواب بیدار می‌شوید.

شما باید گوش به زنگ چه تغییراتي در پروستات خود باشید؟

با بالا رفتن سن، مشکلات پروستات شما افزایش می‌یابد. سه مشکل رایج پروستات عبارتند از:

• عفونت (التهاب پروستات)
• بزرگ شدن پروستات (BPH) یا هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات
• سرطان پروستات

یک تغییر به تغییر دیگر منجر نمی‌شود. مثلاً، داشتن التهاب پروستات یا بزرگ شدن پروستات، احتمال ابتلای شما به سرطان پروستات را افزایش نمی‌دهد. همچنین، بعید نیست شما همزمان، بيش‌تر از یک مورد از اين مشكلات را داشته باشید.

در اكثر مردان، تغييرات پروستات ناشي از سرطان نيست.

آزمایش‌های رایج برای تغییرات پروستات كدامند؟

یافته‌های غیرمعمول در هر یک از این آزمایش‌ها به تشخیص مشکل کمک مي‌کند و گام بعدی را پیشنهاد مي‌کند:

• DRE (معاینۀ انگشتی راست روده) -- معاینه برای لمس پروستات
• آزمایش PSA (آنتی‌ژن ویژۀ پروستات) -- یک آزمایش خون
• نمونه‌برداری – آزمایشی جهت بررسی سرطان

بخش آزمایش‌ها را مشاهده کنید.

تغییرات پروستاتی که سرطان نیستند

• التهاب پروستات چیست و چگونه درمان می‌شود؟
• پروستات بزرگ شده یا BPH چیست؟
• BPH چگونه درمان مي‌شود؟

پروستاتيت چیست و چگونه درمان می‌شود؟

پروستاتيت التهاب یا عفونت غدۀ پروستات است. این مورد، در كم‌تر از نیمی از مردان، در برخی دوره‌های زمانی زندگی، ظاهر می‌شود. داشتن این مورد، خطر هیچ‌یک از بیماری‌های دیگر پروستات شما را افزایش نمی‌دهد.

علائم التهاب پروستات

• مشکل دفع ادرار یا درد در زمان دفع ادرار
• احساس سوزش یا درد هنگام دفع ادرار
• تمایل زیاد و همیشگی به دفع ادرار، حتی هنگامی‌که مقدار کمی ادرار وجود دارد.
• لرز و تب بالا
• درد در بخش پايینی کمر
• دردهای بدنی
• درد در پايین شکم، کشالۀ ران یا پشت پوست بیضه
• فشار یا درد راست‌روده‌ای
• ترشح مجراي اداري هنگام دفع مدفوع
• درد ضربان‌دار ناحیۀ تناسلی و راست‌روده‌ای
• مشکلات جنسی و از دست دادن میل جنسی
• احتباس اداري (عدم توانايي تخليه مثانه)
• انزال (اوج جنسی) دردناک

التهاب پروستات مسري نیست و از طریق تماس جنسی منتشر نمی‌شود. اين بيماري به همسر شما سرايت نخواهد كرد.

آزمایش‌های بسیاری، مثل DRE و یک آزمایش ادرار، برای تشخیص التهاب پروستات در انجام مي‌شود. تشخیص دقیق نوع التهاب پروستات، کلید دریافت بهترین درمان است. شما باید پیشنهاد پزشک را برای درمان کامل دنبال کنید، حتی اگر هیچ علامتی ندارید.

4 نوع التهاب پروستات وجود دارد:

• التهاب حاد باکتریال پروستات

این عفونت ناگهانی (حاد) ایجاد و از باکتری ناشی می‌شود. تب و لرز شدید، از علائم آن است. اغلب، خون در ادرار وجود دارد. شما برای درمان باید به مطب دکتر یا اورژانس بروید. اين بيماري ناشايع‌ترين نوع پروستاتيت است و در عین‌حال، آسان‌ترین تشخیص و درمان را دارد.

درمان: بيش‌تر موارد می‌توانند با یک دوز بالا از آنتی‌بیوتیک‌ها، که به مدت 7 تا 14 روز مصرف می‌شوند، و سپس میزان دوز پایین‌تر به مدت چندین هفته، بهبود پیدا کنند. شما همچنین، برای تسکین درد یا ناراحتی به دارو نیاز دارید.

• التهاب مزمن باکتریال پروستات

این عفونت نیز از باکتری ناشی می‌شود. این حالت ناگهانی ایجاد نمی‌شود اما معمولاً مشکل‌ساز است. تنها علامتی که شاید داشته باشید، عفونت مثانه‌ای تکرارشونده است. علت این بیماری گاهی نقص در پروستات است که به باکتری‌ها امکان تجمع در دستگاه ادراری می‌دهد.

درمان: درمان آنتی بیوتیکی به مدت طولانی، بهترین درمان برای این بيماري است. درمان از 4 تا 12 هفته طول خواهد كشيد. این نوع درمان حدود 60% موارد را برطرف می‌کند. در مواردی که با اين درمان برطرف نمی‌شوند، آنتی‌بیوتیک طولانی‌مدت با میزان تجویز پایین معمولاً به تخفیف علائم کمک می‌کند.

• التهاب پروستات مزمن یا سندروم درد مزمن لگن

این اختلال رایج‌ترین اما ناشناخته‌ترين شکل بیماری است. علائم این بيماري که در مردانی از هر سن، از اواخر دورۀ نوجوانی تا سالخوردگی، ايجاد شده، بهبود مي‌يابند و سپس بدون هشدار، برمی‌گردند. همچنين، درد يا ناراحتي در كشاله ران يا ناحيه مثانه مي‌تواند وجود داشته باشد.

درمان: براساس علائم، برای این مشکل چند درمان مختلف وجود دارد. آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای دیگر، مثل مسدود‌کننده‌های آلفا، از جملۀ این درمان‌هاست. مسدود‌کننده‌های آلفا برای تسهیل دفع ادرار، بافت ماهیچه‌ای را در پروستات شل می‌کنند.

• التهاب پروستات التهابی بدون علامت

در این مورد معمولاً شما علامتی ندارید. اغلب، وقتی پزشک به‌دنبال موارد دیگر مثل ناباروری یا سرطان پروستات می‌گردد، این مورد تشخیص داده می‌شود. اگر شما به این مشکل دچار هستید، اغلب، آزمایش PSA شما (آزمایش PSA را مشاهده کنید) عددی بالاتر از معمول را نشان خواهد داد. این نتیجه، الزاماً به معنای ابتلا شما به سرطان نیست.

درمان: مردانی با این حالت، معمولاً برای 4 تا 6 هفته آنتی‌بیوتیک دریافت می‌کنند و سپس یک آزمایش PSA دیگر انجام می‌دهند.

«تغییرات به‌کندی رخ می‌دهند، به‌گونه‌ای که شما حتی تشخیص نمی‌دهید که اتفاق افتاده‌اند.»

پروستات بزرگ شده یا BPH چیست؟

( BPH - Benign Prostate Hyperplasia) به معني بزرگ شدگي خوش‌خيم پروستات است.

خوش‌خیم یعنی «سرطان نیست» و هایپرپلازی یعنی رشد خیلی زیاد. در نتیجه، پروستات بزرگ می‌شود. BPH به سرطان مربوط نیست و احتمال ابتلای شما به سرطان پروستات را افزایش نمی‌دهد – با وجود این، علائم BPH و سرطان پروستات شبیه به هم هستند.

علائم BPH

علائم BPH معمولاً بعد از 50 سالگی شروع می‌شوند. این علائم این موارد را شامل می‌شوند:

• مشکلات در شروع جریان ادرار
• دفع ادرار زیاد، به‌ویژه در شب
• این احساس که مثانه کاملاً تخلیه نشده است
• تمایل شدید یا ناگهانی به دفع ادرار
• جریان ادرار ضعیف یا آهسته
• توقف و شروع چندباره در طول دفع ادرار
• زور زدن و فشار آوردن برای شروع دفع ادرار

در بدترین شکل، BPH به این موارد منجر مي‌شود:

• مثانۀ ضعیف
• برگشت جریان ادرار به سمت مثانه و كليه‌ها که به عفونت‌های مثانه و کلیه منجر می‌شود.
• مسدود شدن کامل جریان ادرار
• نارسایی کلیه

بسیاری از مردان، با افزایش سن، به BPH مبتلا می‌شوند. همچنین، این بیماری معمولاً، به مشکلات ادراری منجر می‌شود. كه شبيه مشكلات ناشي از پروستاتيت هستند. در سن 60 سالگی، بسیاری از مردان نشانه‌های BPH را دارند. در 70 سالگی، تقریباً تمام مردان پروستات اندکی بزرگ شده دارند.

پروستات اندازه‌ای در حدود یک گردو دارد. زمانی‌که مرد 40 ساله است، ممکن است کمی بزرگ‌تر و به اندازۀ یک زردآلو شود. در 60 سالگی بعید نیست به اندازۀ یک لیمو باشد.

به‌عنوان یک بخش طبیعی افزايش سن، پروستات بزرگ می‌شود و، به مثانه و پیشابراه فشار می‌آورد. این عمل مي‌تواند جریان ادرار را مسدود كند. بعضی مردان، حتی وقتی نیاز به دفع را حس می‌کنند، شروع دفع ادرار برايشان دشوار است. وقتی جریان ادرار شروع می‌شود، توقف آن سخت است. بعضی از مردان دیگر در تمام مدت احساس دفع دارند یا از خواب با یک نیاز ناگهانی به دفع ادرار بیدار می‌شوند.

سال‌های زیادی طول می‌کشد تا علائم ابتدایی BPH به مشکلات دردسرساز تبديل شوند. این علائم نشانه‌ای برای مراجعه به پزشک هستند.

BPH چگونه درمان می شود؟

حدود نیمی از مردان مبتلا به BPH، در نهایت، علائمی آنچنان مشکل‌ساز دارند که باید درمان شوند. BPH بهبود پیدا نمي‌کند اما اغلب با دارو یا جراحی مي‌توان علائم آن را تسكين داد. در بسياري از موارد، علائم BPH با مرور زمان ثابت مي‌مانند و بدتر نمي‌شوند. برای مدیریت BPH سه راه وجود دارد:

• انتظار مراقبانه (پیگیری منظم زیرنظر پزشک)
• دارودرمانی
• جراحی

در مورد انتخاب بهترين راه، با پزشکتان صحبت کنید. علائم شما شاید در طول زمان تغییر کنند، بنابراین حتماً با پزشک در مورد هر تغییر جدید، صحبت کنید.

انتظار مراقبانه (watchful waiting)

مردانی با علائم BPH که این علائم برای آنها مشکل‌ساز نیست، اغلب، این راه را انتخاب می‌کنند. انتظار مراقبانه به معنی انجام بررسی‌های سالانه است. بررسی‌ها معمولاً شامل معاينه پروستات از راه معقد و آزمایش‌های دیگرند (انواع آزمایش‌ها را مشاهده کنید). درمان در صورت شديدتر شدن علائم آغاز مي‌شود. اگر شما اين روش درماني را انتخاب کرده‌اید، این نكته‌هاي ساده به شما کمک مي‌کنند:

• محدود کردن نوشیدن در عصر و شب، به‌ویژه نوشیدنی‌هایی حاوی الکل یا کافئین.
• تخلیۀ کامل مثانه، وقتی ادرار می‌کنید.
• به‌طور منظم دستشویی برويد. برای مدت طولانی ادرار خود را نگه ندارید.

«من و پزشك معالجم، در هر ملاقات، در این‌باره که چه مدت باید انتظار مراقبانه برای BPH داشته باشم، تصمیم می‌گیریم.»

بعضی داروها علائم BPH را بدتر می‌کنند، بنابراین، با پزشک یا داروساز خود در مورد هر دارویی که مصرف می‌کنید، صحبت کنید. مثل:

• داروهای ضد سرماخوردگی و سرفه (به ویژه آنتی‌هیستامین‌ها)
• آرامش‌بخش‌ها
• داروهای ضدافسردگی‌
• داروهای پايين‌آورنده فشار خون

دارو درمانی

دو نوع داروي اصلي براي درمان BPH وجود دارد. یک نوع ماهیچه‌های اطراف پروستات را شل می‌کند، در حالی‌که نوع دیگر غدة پروستات را کوچک می‌کند. تحقيقات علمي نشان داده‌اند كه مصرف همزمان دو نوع دارو اثرات بهتري براي رفع علائم BPH دارد.

مسدودکننده‌های آلفا

اين داروها با شل كردن ماهيچه‌هاي اطراف پروستات به روان‌تر شدن جريان ادرار كمك مي‌كنند اما قادر به كوچك كردن اندازه پروستات نيستند. در بسیاری از مردان، این دارو جریان ادرار را بهتر می‌کند و طی چند روز، علائم را کاهش می‌دهد. عوارض جانبی محتمل شامل سرگیجه، سردرد و خستگی است.

مهار‌کنندۀ 5 آلفا – ردوکتاز

این دارو، كه نام آن فيناسترايد است، باعث كوچك‌تر شدن پروستات مي‌شود. این دارو با مسدود کردن آنزیمی که براي عملكرد تستوسترون (هورمون مردانه) لازم است، علائم را تسکین می‌دهد. با كوچك‌تر شدن پروستات، نياز به عمل جراحي هم كم‌تر مي‌شود.

مصرف این دارو برای حداقل از 6 ماه تا یک سال، معمولاً جریان ادرار را افزایش و علائم شما را کاهش می‌دهد. به‌نظر می‌رسد این دارو در مردانی با پروستات خیلی بزرگ، بهتر عمل می‌کند. شما باید برای جلوگیری از برگشت علائم، به مصرف دارو ادامه دهید.

این دارو همچنین، برای درمان طاسی در مردان نیز مصرف می‌شود. این دارو می‌تواند این عوارض جانبی را در درصد کمی از مردان ایجاد کند:

• کاهش میل جنسی
• مشکلات رسیدن (به) و نگه داشتن حالت نعوظ
• مقدار كم‌تر منی در انزال

توجه به این نکته مهم است که مصرف این دارو سطح PSA خون شما را پایین می‌آورد. همچنین، شواهدی مبنی بر اثر فیناسترید بر کاهش خطر ابتلا به سرطان پروستات وجود دارد اما اینکه آیا این دارو خطر مرگ ناشی از سرطان پروستات را کاهش می‌دهد یا نه، هنوز روشن نیست.

داروهای BPH
طبقه‌بندی	طريقه اثر	نام عمومی	اسم تجاری
مسدود‌کننده‌های آلفا	سست کردن ماهیچه‌های اطراف پروستات	doxazosin tamsulosin terazosin prazosin	Cardura Flomax Hytrin Minipres
مهارکنندۀ 5 – آلفا دوکتاز	کند کردن رشد پروستات، كوچك كردن پروستات	Finasteride	Proscar or Propecia

جراحی BPH

تعداد موارد جراحي پروستات در طی سالیان گذشته كم‌تر شده است. اما جراحی‌ BPH، هنوز یکی از رایج‌ترین جراحی‌ها در مردان است. از جراحی زمانی استفاده مي‌شود که علائم شدید هستند و دارودرمانی به‌خوبی عمل نمی‌کند.

انواع جراحی‌ها عبارتند از:

TURP (برداشتن بافت پروستات از طریق پیشابراه): اين روش رایج‌ترین جراحی BPH است و 90% جراحی‌های BPH را دربر می‌گیرد. این عمل حدود 90 دقیقه طول می‌کشد. پزشک وسیله‌ای را از پیشابراه عبور می‌دهد و بافت اضافۀ پروستات را برمی‌دارد. از بی‌حسی نخاعی برای بی‌حس کردن این منطقه استفاده می‌کنند. بافت را برای بررسی سرطان پروستات به آزمایشگاه می‌فرستند.

TURP عموماً فاقد دو عارضه اصلي روش‌هاي ديگر جراحي پروستات است:

• بی‌اختیاری ادراری (ناتوانی از نگه‌داشتن ادرار)
• ناتوانی جنسی (عدم توانایی در ایجاد نعوظ)
• دورۀ بهبودی TURP بسیار کوتاه‌تر است.

TUIP (شکاف پروستات از طریق پیشابراه): اين عمل شبیه به TURP است. از این عمل در غده پروستاتي كه فقط کمی بزرگ شده استفاده مي‌شود. جراح یک یا دو برش کوچک در پروستات ایجاد می‌کند. این‌کار، بدون برداشتن بافت، فشار را کاهش می‌دهد. این عمل عوارض جانبی کم‌تری دارد. همانند TURP، این درمان با پهن‌تر کردن پیشابراه به جریان ادرار کمک می‌کند.

TUNA (تخریب سوزنی بافت پروستات از طریق پیشابراه): در اين روش با استفاده از امواج رادیویی، بافت اضافۀ پروستات تخريب مي‌شود. این عمل به بهبود جريان ادرار، و تسکین علائم کمک می‌‌کند و نسبت به TURP عوارض جانبی کم‌تری دارد. براي مدتي پس از جراحي، بيش‌تر مردان برای ادرار کردن به کاتتر ( سوند ادراري) نیاز دارند.

TUMT (گرمادرماني از طريق پيشابراه با امواج ماكرويو): در اين روش از امواج ماكرويو که از طریق کاتتر (catheter) فرستاده می‌شوند، برای تخریب بافت‌ اضافی پروستات استفاده می‌کنند. این عمل یک گزینه برای مردانی است که به دلیل سایر مشکلات پزشکی، قادر به تحمل جراحي سنگين نيستند.

TUVP (تبخیر الکتریکی بافت پروستات از طریق پیشابراه): در این روش برای تبخیر بافت‌ پروستات از جریان الکتریکی استفاده می‌شود.

پروستاکتومی باز جراحی‌اي است که از طریق برش در پایین شکم، پروستات را خارج می‌کند. این عمل فقط در موارد نادر انجام می‌شود، یعنی زمانی‌که مجرا به‌شدت مسدود و پروستات خیلی بزرگ است یا نمی‌توان از روش‌هاي دیگر استفاده کرد. برای این عمل، از بیهوشی عمومی یا نخاعی استفاده می‌کنند و 3 تا 7 روز بعد از جراحی، یک سوند ادراري در محل باقی می‌ماند. این جراحی نسبت به درمان دارویی گرفتاری بیش‌تری دارد. بافت را برای بررسی سرطان پروستات، به آزمایشگاه می‌فرستند.

حتماً‌ در مورد اين روش‌هاي مختلف با پزشكتان مشورت كنيد و در مورد فواید بالقوۀ کوتاه‌مدت و بلندمدت و خطرهای هر جراحی بپرسید. جهت تهیۀ فهرستی از پرسش‌ها، بخش «فهرست پرسش‌هاي شما از پزشكتان» را مشاهده كنيد.

سرطان پروستات

نکته‌هایی که باید دانست

علائم

عوامل خطر

آیا می‌توان از سرطان پروستات پیشگیری کرد؟

نکته‌هایی که باید دانست

سرطان پروستات به معنی شکل‌گیری سلول‌های سرطانی در بافت پروستات است.

سرطان پروستات در مقایسه با بيش‌تر سرطان‌های دیگر، به‌کندی رشد می‌کند. تغییرات سلولي گاه 10، 20 یا 30 سال پيش از اینکه تومور برای ایجاد علائم به اندازة کافی بزرگ شود، آغاز می‌شوند. در نهایت، سلول‌های سرطانی ممکن است به تمام بدن گسترش یابند (متاستاز بدهند). هنگامي‌كه علائم ظاهر مي‌شوند، ممكن است سرطان پروستات بسيار پيشرفته شده باشد.

تا سن 50 سالگی، مردان به‌ندرت دچار سرطان پروستات مي‌شوند، در حالی‌که بعضی سلول‌های پیش سرطانی یا سرطانی ممكن است وجود داشته باشند. در 80 سالگی، غدة پروستات بیش از نیمی از همۀ مردان، تا حدی مبتلا به سرطان است.

بيش‌تر این سرطان‌ها هرگز مسئله‌ای ایجاد نمی‌کنند. آنها هیچ نشانه‌اي بروز نمی‌دهند یا هرگز تهدیدی جدی برای زندگی محسوب نمی‌شوند.

در حقيقت، درصد كمي از مردان نياز به درمان براي سرطان پروستات دارند. بيش‌تر مردان مبتلا به سرطان پروستات از این بیماری نمی‌میرند.

سرطان پروستات با بیش از 3000 مورد جدید سالیانه هشتمین سرطان شایع در بین مردان در ایران است.

علائم

سرطان پروستات گاه تا سال‌ها خاموش مي‌ماند، یعنی بيش‌تر مردان مبتلا به بیماری هیچ علامت آشکاری ندارند. در نهایت، وقتی علائم ظاهر می‌شوند، شباهت زيادي به علائم BPH دارند.

علائم سرطان پروستات

• مشکلات دفع ادرار
• تمایل همیشگی به دفع ادرار، به‌ویژه در شب
• جریان ضعیف یا منقطع ادرار
• درد یا سوزش در زمان دفع ادرار
• خون در ادرار یا منی
• انزال دردناک
• درد کلافه‌کننده در پشت، مفصل ران یا لگن.

سرطان پروستات می‌تواند به غدد لنفاوی لگن پخش شود یا در سراسر بدن گسترش پیدا کند. این سرطان بيش‌تر به استخوان‌ها سرایت می‌کند. بنابراین، درد استخوان، به‌ویژه در پشت، علامت دیگری است.

عوامل خطرزا

بعضی عوامل خطرزا با سرطان پروستات مرتبط هستند. یک عامل خطرزا عاملی است که احتمال ابتلاي شما را به مشکل یا بیماری افزایش می‌دهد. داشتن یک عامل خطرزا یا بیش‌تر، به این معنی نیست که شما به سرطان پروستات دچار خواهید شد، بلکه فقط به این معنی است که خطر بیماری در شما بيش‌تر است.

• سن: از سن 50 سالگی، خطر سرطان پروستات افزایش می¬یابد.
• نژاد: بعضي نژادها در معرض خطر بيش‌تري براي ابتلا به سرطان پروستات هستند.
• پیشینۀ خانوادگی. در مردانی که پدران یا برادرانشان این بیماری را داشته‌اند، خطر سرطان پروستات 2 تا 3 برابر بيش‌تر است. مثلاً، مردی که سه عضو درجة اول خانوادة او سرطان پروستات دارند، خطر بیماریش10 مرتبه بيش‌تر است. هرچه سن ابتلا به سرطان پروستات در يك عضو خانواده كم‌تر باشد، ساير اقوام درجه اول بيمار شانس بيش‌تري براي ابتلا به سرطان پروستات خواهند داشت. همچنین، به‌نظر می‌رسد خطر سرطان پروستات در مردانی که مادران یا خواهران آنها سرطان پستان داشته‌اند، اندکی بالاتر است.
• برنامۀ غذایی: به نظر می‌رسد خطر سرطان پروستات مردانی که برنامه‌های غذایی با چربی بالا و میوه و سبزی کم دارند، بيش‌تر است.

آیا می‌توان از سرطان پروستات پیشگیری کرد؟

گروه‌هاي تحقيقاتي زيادي در حال بررسی این موضوع هستند که چگونه می‌توان از سرطان پروستات پیشگیری کرد. بعضی شواهد حاکی از این است که داروی فیناسترید خطر ابتلا به سرطان پروستات را کاهش می‌دهد اما اینکه آیا این دارو خطر مرگ ناشی از سرطان پروستات را کاهش می‌دهد یا نه، هنوز مشخص نشده است.

براي خواندن مطالب بيش‌تر راجع به اين موضوع به بخش «اطلاعات بيش‌تر» مراجعه كنيد.

غربالگری سرطان پروستات

غربالگری یعنی آزمایش برای سرطان پیش از آنکه علائمی داشته باشید. آزمایش غربالگری اغلب به پیدا کردن سرطان در مرحلۀ زماني ابتدایی کمک می‌کند. وقتی سرطان زود تشخیص داده شود، احتمال پيشرفته بودن آن كم‌تر و درمان آن آسان‌تر است. زماني‌که علائم ظاهر می‌شوند، بعید نیست سرطان بسيار پيشرفته باشد. به یاد داشته باشید، حتی اگر پزشک غربالگری سرطان پروستات را پیشنهاد کرد، الزاماً به این معنی نیست که شما سرطان دارید.

آزمايش‌های غربالگري زماني بهترين فايده را دارند كه ثابت شده باشد قادر هستند سرطان را در مراحل اوليه تشخيص دهند و باعث كاهش مرگ و مير ناشي از سرطان شوند. برای سرطان پروستات، پزشکان هنوز این پاسخ‌ها را نمی‌دانند و تحقیقات زیادی در حال انجام است.

• برنامة مطالعاتی تحقیقاتی بسیاری، با مشارکت هزاران مرد، برای مطالعۀ غربالگری سرطان پروستات، امروزه در دست انجام است. مرکز ملی سرطان، ترکیب آزمایش DRE , PSA را به‌عنوان راهی برای دستیابی نتایج مناسب‌تر در دست بررسی دارد.
• بعضی سرطان‌ها هرگز علامتي ایجاد نمی‌کنند یا تهدید‌کنندۀ زندگی نیستند. اگر سرطان با یک آزمایش غربالگری پیدا شود، احتمال درمان آن وجود دارد. اگر در آزمایش غربالگری، سرطان پروستات مشخص شود، مشخص نیست که آیا درمان سرطان پروستات در مراحل اولیه، نسبت به عدم دریافت هیچ نوع درمانی، به بقای طولانی‌تر شما کمک می‌کند یا نه؟

سرطان پروستات

با پزشكتان در مورد خطر سرطان پروستات و نیاز به تست‌هاي غربالگری صحبت کنید.

با پزشكتان صحبت کنید

پزشكتان با تخصص‌هاي گوناگون در امر درمان سرطان پروستات دخالت دارند. آنها به شما در یافتن درمان بهتر، پاسخ به پرسش‌های شما و بررسی نگرانی‌های شما کمک مي‌کنند. این متخصصان سلامت عبارت‌اند از:

• پزشک خانواده و متخصصان داخلی
• دستیاران پزشک و پرستاران
• اورولوژیست‌هایی که متخصص بیماری‌‌های باروری و دستگاه ادراری هستند.
• سرطان‌شناس‌های اورولوژیک که متخصص درمان سرطان‌های سیستم باروری و ادرار مردان، مانند سرطان پروستات، هستند.
• آسیب‌شناس‌ها: پزشکانی هستند که بیماری را، با مطالعۀ میکروسکوپی سلول‌ها و بافت‌ها، پیدا می‌کنند.
• متخصصين هماتولوژي- انكولوژي و يا راديوتراپي–انكولوژي كه از پرتودرماني، شيمي‌درماني و يا هورمون‌درماني براي نابودي سلول‌هاي سرطاني استفاده مي‌كنند.

گفت‌وگوی آزادانه با پزشک به شما در یادگیری بيش‌تر پیرامون تغییرات پروستات و آزمایش‌های احتمالی، کمک می‌کند.

انواع آزمایش‌ها

بررسي تاریخچۀ سلامتی و نشانه‌های فعلي

معاينه پروستات با انگشت از راه مقعد (DRE)

آزمایش آنتی‌ژن ویژه پروستات (تست PSA)

نتایج PSA چه معنایی دارد؟

نمونه‌برداری پروستات

تصمیم‌گیری در مورد تکرار نمونه‌برداری

اگر نمونه‌برداری مثبت بود

از این نوع آزمایش‌ها اغلب برای بررسی پروستات استفاده مي‌كنند:

بررسي سابقة پزشکی و نشانه‌های فعلي:

این گام اول، به پزشک امكان می‌دهد تا به مشكلات شما گوش فرا دهد و آنها را بفهمد. پزشكتان از شما راجع به‌وجود علائم، مدت زمان ايجاد علائم و ميزان ناراحتي ايجاد شده توسط آن علائم سؤال خواهد كرد. تاریخچۀ سلامتي شما، شامل هر عامل خطرزا، درد، تب یا مشکلات دفع ادرار است. شاید از شما نمونۀ ادرار برای آزمایش، بخواهند.

معاینۀ پروستات با انگشت از راه مقعد (DRE)

DRE روشی متعارف برای بررسی پروستات است. پزشک دستکش مي‌پوشد و با انگشتش که چرب کرده ‌است، پروستات را از طریق راست‌روده لمس می‌کند. معاینه 15-10 ثانیه طول می‌کشد.

a – راست‌روده

b – پروستات

c – مثانه

این معاینه  موارد زير را بررسی می‌کند:

• اندازه، سفتی و بافت پروستات
• هر منطقۀ سفت، هر نوع توده یا رشد در حال گسترش به خارج از پروستات
• هر دردی که با لمس یا فشار دادن پروستات ایجاد می‌شود

در DRE پزشک فقط می‌تواند یک طرف پروستات را لمس کند. آزمایش PSA روش دیگری است که به پزشک کمک می‌کند تا پروستات شما را بررسی کند.

آزمایش PSA (آنتی‌ژن ویژۀ پروستات)

PSA پروتئینی است که توسط سلول‌های نرمال و سلول‌های سرطانی پروستات ساخته شده و در خون یافت می‌شود و می‌توان با یک آزمایش خون آن را اندازه‌گیری كرد. آزمایش‌های PSA، اغلب، برای پیگیری وضعیت مردان بعد از درمان سرطان پروستات استفاده می‌شود. آزمایش PSA هنوز در دست مطالعه است تا مشخص شود آيا تشخيص زودرس سرطان، خطر مرگ ناشی از سرطان پروستات را کاهش می‌دهد یا نه.

اگر مردی سرطان پروستات داشته باشد، سطح PSA افزایش پیدا می‌کند اما میزان PSA بالا، وجود سرطان را اثبات نمی‌کند. عوامل دیگری نیز باعث افزایش سطح PSA می‌شوند. این عوامل باعث می‌شوند که جواب آزمایش مثبت کاذب شود. این عوامل عبارتند از داشتن BPH یا التهاب پروستات، یا هر آنچه در غدۀ پروستات اختلال ایجاد می‌کند (دوچرخه یا موتورسواری، DRE، ارگاسم در 24 ساعت گذشته، نمونه‌برداری پروستات یا عمل جراحی در پروستات اختلال ایجاد مي‌كنند.) همچنین، بعضی از غدد پروستات به‌طور طبیعی نسبت به بقیه، میزان بیش‌تری از PSA تولید می‌کنند. سطح PSA، با بالارفتن سن، افزایش می‌یابد. PSA در نوع نژاد تأثيرگذار است.

محققان سعی می‌کنند تا پاسخ‌های بیش‌تری دربارۀ این موارد پیدا کنند:

• توانایی آزمایش PSA در تشخیص و تمایز سرطان از مشکلات خوش‌خیم پروستات
• انتخاب بهترین روش درمان، در صورت داشتن سطح بالای PSA در یک مرد

هم‌اکنون، مردان و پزشکان آنها، از میزان PSA به‌عنوان راهنما استفاده می‌کنند تا ببینند آیا به پیگیری بیش‌تری نیاز است يا خير.

نتایج PSA چه معنایی دارد؟

پزشکان اغلب، از میزان 4 نانوگرام یا بيش‌تر PSA به‌عنوان دلیلی برای آزمایش‌های بیش‌تر، مانند نمونه‌برداری از پروستات، استفاده می‌کنند.

يك روش ديگر بررسي، توجه به سرعت افزايش PSA در طول زمان است. افزایش سریع در میزان PSA شاید نشان‌دهندۀ سرطان باشد. اگر افزایش مداوم در میزان PSA خود دارید، بهتر است با مشورت پزشک خود، میزان PSA را براساس برنامه‌ای منظم بررسی کنید و سرعت افزايش PSA‌ در طول زمان را اندازه‌گيري كنيد.

نمونه‌برداری از پروستات

اگر علائم یا نتایج آزمایش شما احتمال وجود سرطان را تقویت کند، پزشک، شما را برای نمونه‌برداری از پروستات به متخصص (اورولوژیست) ارجاع خواهد داد. نمونه‌برداری معمولاً، در مطب پزشک انجام می‌شود.

برای نمونه‌برداری، نمونه‌های بافتی کوچک را مستقیماً از پروستات برمی‌دارند. پزشک نمونه‌ها را از قسمت‌های مختلف غدۀ پروستات برمی‌دارد. اين كار احتمال كشف سرطان را افزايش مي‌دهد. مانند سرطان‌های دیگر، پزشک‌ها سرطان پروستات را تنها با مشاهدة بافت زیر میکروسکوپ تشخیص مي‌دهند.

اغلب مردانی که بعد از آزمایش‌های منظم، نمونه‌برداری می‌کنند، سرطان ندارند.

«هیچ سطح پایینی از PSA، شخص را نسبت به عدم‌وجود سرطان مطمئن نمی‌کند، و هیچ سطح بالایی از PSA يگانه دلیل انجام نمونه‌برداری نیست. تصمیم به نمونه‌برداری از پروستات به مشورت دقیق با پزشک نیاز دارد. همچنین نه تنها باید به سطح PSA بلکه باید به سایر عوامل خطرزا، وضعیت عمومی سلامتي فرد و اینکه چگونه فرد خطرها را می‌پذیرد و از کشف زودهنگام سرطان منتفع می‌شود، توجه كرد.»

دکتر هوارد پارنز، رئیس گروه تحقیق سرطان‌هاي اورولوژیک و پروستات، بخش پیشگیری از سرطان، مرکز ملی سرطان.

تصمیم‌گیری در مورد تکرار نمونه‌برداری

گاهي از اندازه‌گيري PSA آزاد جهت تصميم‌گيري براي نمونه‌برداري مجدد استفاده مي‌شود. این آزمایش برای مردانی استفاده می شود که میزان PSA بالاتری دارند. این آزمایش سطح PSA آزاد را در خون می‌سنجد. PSA آزاد به BPH مربوط می‌شود نه به سرطان.

PSA آزاد درصدی از PSA کل است:

• اگر میزان PSA کل و PSA آزاد بیش از حد معمول (نرمال) باشد، احتمال وجود BPH بيش‌تر از سرطان است.
• اگر میزان PSA بالا باشد ولی PSA آزاد بالا نباشد، احتمال وجود سرطان بيش‌تر است و آزمایش‌های بیش‌تری باید انجام شود.

PSA آزاد معمولاً در تشخيص نوع مشكل پروستات شما كمك مي‌كند و راهنمايي مناسب براي شما و پزشكتان در انتخاب نوع درمان مناسب است. شما سپس بايستي در مورد قدم بعدي بررسي مانند نمونه‌برداي مجدد با پزشكتان مشورت كنيد.

اگر نتیجۀ نمونه‌برداری مثبت است

نتیجۀ مثبت در نمونه‌برداری به‌معنای این است که سرطان پروستات وجود دارد. یک آسیب‌شناس نمونۀ بافتي شما را برای کشف سلول‌های سرطان بررسی می‌کند و یک معیار گلیسون ارائه می‌دهد. معیار گلیسون بین 10-2 است و بیانگر این است که شانس گسترده شدن سرطان به ساير نقاط بدن (متاستاز) چقدر است. هرچه عدد كم‌تر باشد، احتمال اینکه تومور تهاجمی باشد و متاستاز بدهد، كم‌تر است.

انتخاب نوع درمان به مرحله (یا میزان رشد) سرطان (مراحل بین 4-1)، میزان گلیسون، سطح PSA، سن و وضع سلامتي عمومی شما بستگی دارد. بسياري از اين موارد در گزارش پاتولوژی شما ذکر می‌شود.

تصمیم‌گیری در مورد نوع درمان سرطان پروستات شما فرآیندی پیچیده است. برای عده زیادی از مردان، صحبت کردن با پزشک، خانواده، دوستان و مردان دیگری که با تصمیمات مشابهی مواجه شده‌اند، مفید است. سازمان‌های بسیاری وجود دارند که اطلاعات و حمایت بیش‌تری را برای شما، همسر و خانواده‌تان فراهم می‌کنند.

بهتر است که نسخه‌اي از گزارش پاتولوژی از پزشک بگیرید و هنگام گفت‌وگو با افراد مختلف دربارۀ سلامتي خود، آن را همراه داشته باشید.

فهرستی از پرسش‌ها برای ارائه به پزشکتان

• مشکل پروستات من از چه نوعی است؟
• آزمایش‌های بيش‌تر ضروری است؟ و از چه چیزی آن را تشخیص بدهم؟
• آيا آزمايش‌هاي بيش‌تر ضروري است و اطلاعات بيش‌تري را راجع به بيماري به من خواهد داد؟
• اگر تصمیم من انتظار مراقبانه باشد، باید به دنبال چه تغییراتی در علائم باشم و معمولاً، بهتر است چند وقت به چند وقت آزمایش بدهم؟
• چه نوع درمانی را برای مشکل پروستات من توصیه می‌کنید؟
• این درمان برای مردی با شرایط من مناسب است؟
• از چه زمانی لازم است درمان را آغاز کنم و چه مدتی طول خواهد کشید؟
• استفاده از دارو ضروری است؟ و پيش از مشاهدة بهبود علائم بیماری، چه مدت لازم است از دارو استفاده کنم؟
• عوارض جانبی دارو چیست؟
• داروهای دیگری وجود دارد که با این درمان تداخل ایجاد کند؟
• اگر عمل جراحی ضروری است، مزیت‌ها و خطرهای آن چیست؟
• این جراحی آنقدر عوارض جانبی دارد که بر کیفیت زندگی من تأثیر بگذارد؟
• این عوارض جانبی موقتي‌‌اند یا دائمی؟
• مدت زمان بهبودی بعد از عمل، چقدر است؟
• آیا قادر خواهم بود کاملاً به حالت طبیعی برگردم؟
• تأثیر این عمل بر فعالیت جنسی من چگونه است؟
• معمولاً، چند وقت يكبار باید برای بررسی وضعیت خود به پزشک مراجعه کنم؟

براي اطلاعات بيش‌تر

براي اطلاعات بيش‌تر مي‌توانيد به پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان به نشاني www.ncii.ir مراجعه كنيد.