رادون و سرطان: پرسش و پاسخ

Radon and Cancer: Questions and Answers

نکات کلیدی در این قسمت:

• رادون گازی رادیواکتیو است که در اثر تجزیة طبیعی اورانیوم در سنگ‌ها و خاک در هوا منتشر می‌شود (سؤال یک)
• ذرات رادیواکتیو ناشی از رادون به سلول‌های پوشانندة ریه صدمه وارد کرده و منجر به سرطان ریه مي‌شوند (سؤال سه)
• از جمله مطالعات نشان‌دهندة ارتباط بین رادون و سرطان ریه، می‌توان به تحقیقاتی که روی کارگران شاغل در معادن اورانیوم زیرزمینی انجام شد و مطالعات مربوط به قرارگرفتن عموم مردم در معرض رادون‌ در منازل اشاره کرد (سؤال پنج و شش)
• انجام آزمایش تنها شیوة اطمینان يافتن از بالا رفتن سطح گاز رادون در منزل است. متخصصان سلامت که در این زمینه فعالیت می‌کنند افراد را تشویق می‌کنند که تست رادون را انجام دهند و در صورت نیاز، آنها را ترغیب می‌کنند که مطالعاتي انجام دهند (سؤال هفت).

1. رادون چیست؟

رادون گازي رادیواکتیو است که در نتیجه تجزیة طبیعی اورانیوم در سنگ‌ها و خاک، در هوا منتشر می‌شود. رادون گازی بی‌رنگ، بی‌بو و بی‌طعم است که از درون زمین به بیرون تراوش می‌کند و در هوا پخش می‌شود. در بعضی از مناطق، بسته به زمین‌شناسی محلی، رادون در آب‌های زمینی حل می‌شود و در هنگام استفاده از آن، در هوا منتشر شود. به‌طور معمول سطح رادون در خارج از منازل (در نواحی غیرسربسته) پایین است. البته در بعضی از مناطق که تهویة مناسبی وجود ندارد (مانند معادن زیرزمینی) رادون در محل جمع می‌شود و سطح آن به‌حدي می‌رسد که می‌تواند خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش دهد.

2. عموم مردم چگونه در معرض رادون قرار می‌گیرند؟

رادون تقریباً در تمام وضعیت‌های آب و هوایی وجود دارد. همة افراد روزانه مقداری رادون (در سطح کم) را استنشاق می‌کنند، كه كساني که به میزان زیاد رادون استنشاق می‌کنند بیش‌تر از دیگران در معرض خطر ابتلا به سرطان ریه قرار دارند.

رادون می‌تواند از طریق شکاف دیوارها، سقف‌ و یا ستون‌هاي ساختمان وارد خانه شده و درون محل سکونت افراد متراكم شود. علاوه براین مقداری رادون از مواد ساختماني یا آبی که از چاه‌های حاوی رادون به‌دست آمده در هوا پخش مي‌شود. ممکن است سطح رادون در منازلی که عایق‌بندی مناسبی دارند یا روی خاک غنی از اورانیوم ساخته شده‌اند بیش‌تر باشد، و چون زیرزمین‌ها و طبقات اول به زمین نزدیک‌ترند، معمولاً‌ سطح رادون در این قسمت‌ها بیش‌تر است.

3. رادون چگونه موجب ابتلا به سرطان می‌شود؟

رادون به سرعت تجزیه می‌شود و ذرات بسیار کوچک رادیواکتیو را در فضا منتشر می‌کند. این ذرات در صورت استنشاق به سلول‌های پوشانندة لایة ریه آسیب وارد مي‌کنند و سرانجام در معرض رادون بودن برای مدت طولانی می‌تواند منجر به ابتلا به سرطان ریه شود. سرطان ریه تنها سرطانی است که ارتباط آن با استشاق رادون تأیید شده است.

4. چه تعداد از افراد به سبب قرار گرفتن در معرض رادون به سرطان ریه مبتلا شده‌اند؟

كشيدن سیگار رایج‌ترین دلیل ابتلا به سرطان ریه است. خطر رادون در زمینة ابتلا به سرطان ریه بسیار کم‌تر از سیگار است.

با آنكه رابطة بین رادون و كشيدن سیگار کاملاً مشخص نشده است ولی قرار گرفتن در معرض دود سیگار و گاز رادون منجر می‌شود خطر ابتلا به سرطان ریه افزايش يابد ـ در مقایسه با حالتی که تنها یکی از این عوامل وجود دارد ـ بیش‌تر موارد مرگ‌ومير ناشی از سرطان ريه بر اثر قرار گرفتن در معرض رادون، در میان سیگاری‌ها رخ می‌دهد.

5. دانشمندان چگونه متوجه نقش رادون در ابتلا به سرطان ریه شدند؟

هنگامی‌که دانشمندان متوجه شدند تعداد زیادی از کارگران شاغل در معادن زیرزمینی اورانیوم به دلیل قرار گرفتن در معرض رادون در اثر سرطان ریه فوت کرده‌اند رادون را به‌عنوان یک عامل به‌وجودآورندة مشکل‌آفرين برای سلامت افراد، شناسایی کردند. نتایج تحقیق دربارة کارگران معدن با مطالعاتی که روی حیوانات آزمایشگاهی انجام شد تأیید گردید. آزمایش روی حیوانات نشان‌دهندة وجود تعداد زیادی از تومورهای ریه در میان موش‌هایی بود که در معرض مقدار زیادی گاز رادون قرار گرفته بودند.

6. دانشمندان در مورد رابطة بین رادون و سرطان ریه به چه یافته‌هایی دست پیدا کرده‌اند؟

دانشمندان معتقدند رادون، عامل به‌وجودآمدن سرطان ریه در انسان‌ها است. در تحقیقات جدید كه با هدف بررسي تأثیرات گاز رادونِ موجود در محل سکونت بر خطر ابتلا به سرطان ریه متمرکز شده است، دانشمندان سطح رادون منازل افراد مبتلا به سرطان ریه را باسطح رادون منازل افراد غیربیمار مقایسه کرده‌اند.

در یکی از این تحقیقات که با حمايت مؤسسه ملی علوم سلامت محیطی انجام می‌شود، میزان در معرض رادون قرارگرفتن زنان ساکن آیوا(Iowa) که بیش از 20 سال در یک خانه سکونت داشته اند بررسی شده است. در میان شرکت‌کنندگان در این تحقیق 413 زن مبتلا به سرطان ریه و 614 زن سالم بوده‌اند. در طی این تحقیق، سطح رادون در منازل تست شد،‌ بافت‌های سرطانی ریه مورد آزمایش قرار گرفت و دانشمندان اطلاعاتی را در مورد ویژگی‌های خانه و مسائل دیگر جمع‌آوری کردند. نتایج این تحقیق نشان‌دهنده‌ی وجود رابطه‌ای بین سرطان ریه و قرارگرفتن در معرض رادون بود.

دانشمندان چندین تحقیق مشابه را، در نقاط مختلفي از دنيا انجام دادند. بسیاری از این مطالعات، نشان‌دهندة وجود رابطه‌اي بین گاز رادون موجود در محل سکونت و سرطان ریه بود ولی این نتیجه در همة تحقیق‌ها به‌دست نیامد. دلیل وجود این تناقض بین مطالعات، اندازة کوچک جامعة آماری در بعضی از مطالعات، سطح متغیر رادون در بسیاری از خانه‌ها و دشواری اندازه‌گیری میزان در معرض رادون قرارگرفتن انسان‌ها در طول زمان بود.

محققان داده‌های آنالیز شدة همة تحقیقات انجام شده در کانادا را با هم ترکیب کردند. در اثر قراردادن این داده‌ها در کنار هم، دانشمندان موفق شدند داده‌های مربوط به هزاران نفر از انسان‌ها را با یکدیگر مقایسه کنند. نتایج این بررسی نشان داد که خطر ابتلا به سرطان ریه در آنهايي که در محل سکونت خود در معرض رادون قرار دارند کمی بیش‌تر از دیگران است. این افزايش خطر، با سطح خطر تخميني در مطالعات انجام شده روی کارگران معادن زیرزمینی سازگار بود.

علاوه براین دانشمندان در حال حاضر در زمینة روش‌های دقیق‌تر اندازه‌گیری سطح قرارگرفتن افراد در معرض رادون در طول زمان تحقیقاتی انجام می‌دهند در یکی از بررسي‌هايي که در سال 2002 منتشر شد، روی 110 بيمار مبتلا به سرطان ریه و 231 فرد سالم انجام شد. مانند بررسي قبلی، دانشمندان سطح رادون داخل منازل را اندازه‌گیری کردند. علاوه براین، در این تحقیق از روش جدید «بررسی شیشه» برای تخمین چگونگي تأثير و میزان رادون در طول زمان استفاده شد. در این روش جدید،‌ دانشمندان اندازه‌گیری را روی جسمی شیشه‌ای (نظیر آینه) که حداقل 15 سال در منزل فرد قرار داشت،‌ انجام دادند ( درصورت تغییر محل سکونت، این جسم شیشه‌ای نیز به خانة جدید منتقل شده بود). در این مطالعه هر دو روش اندازه‌گیری رادون، بیانگر وجود رابطه‌ای بین قرارگرفتن در معرض رادون برای مدتی طولانی و سرطان ریه بود و نتایج با نتایجی که از تحقیقات قبلی به‌دست آمده بود همساني داشت.

7. چگونه می‌توانيد از بالا بودن سطح رادون در خانه‌هايتان اطلاع پیدا کنيد؟

انجام آزمایش تنها روش تشخیص وجود سطح بیش از حد رادون در خانه است. سطح رادون داخل خانه، تحت تأثیر ترکیب خاک زیر و اطراف خانه و میزان سهولت ورود رادون از خارج به داخل منزل قرار می‌گیرد. گاهی ممکن است سطح رادون داخلی در دو خانة هم متفاوت باشد و این امر باعث می‌شود استفاده از نتایج تست خانة مجاور تخمین نادرستي از میزان رادون موجود در خانة دیگر باشد. علاوه براین، عواملی نظیر میزان رطوبت،‌ فشار هوا و سایر موارد، منجر به تغییر سطح رادون در ماه‌های مختلف یا حتی روزهای مختلف سال شود. به همین دلیل دو نوع تست بلندمدت و کوتاه‌مدت وجود دارد.

آشکارگرهای کوتاه‌مدت،‌ سطح رادون را برای دورة زمانی بین 2 تا 90 روز اندازه می‌گیرند و این مدت زمان به نوع دستگاه بستگي دارد. تست‌های بلند‌مدت، میزان متوسط تجمع رادون را برای بیش از 90 روز اندازه می‌گیرند. به دلیل متغیر بودن سطح رادون در روزها و ماه‌های مختلف، تست بلندمدت، سطح رادون را بهتر مشخص می‌کند. انجام هر دو تست تقریباً‌ ساده و کم‌هزینه است. یکی از كارشناسان محلی یا ايالتي در زمینة رادون می‌تواند تفاوت بین دستگاه‌ها را برای شما توضیح دهد و با توجه به نیاز و شرایط شما مناسب‌ترین تست را به شما پیشنهاد کند.

منابع مرتبط:

مطالب منتشر شده قابل دسترس از طریق پايگاه www.ncii.ir

• سرطان و محیط زيست: ‌آنچه باید بدانید، ‌کارهایی که می‌توانید انجام دهید.
• آنچه باید در مورد سرطان بدانید.
• آنچه باید در مورد سرطان ریه بدانید.