محفاظت از پوست در برابر نور آفتاب

گرم‌تر بودن هوای تابستان اغلب به معنی آن است که شخص مدت بیش‌تری را در هوای آزاد زیر نور آفتاب سپری می‌کند. در طول تابستان، و در سرتاسر سال، باید به‌خاطر داشت که محدود کردن میزان قرار گرفتن بدن در برابر نور آفتاب در پیشگیری از سرطان پوست اهمیت دارد. گرچه سرطان پوست رایج‌ترین نوع سرطان است، با کاهش دادن میزان قرارگیری بدن در معرض تابش فرابنفش (UV یا Ultraviolet) می‌توان از بروز اکثر انواع سرطان پوست جلوگیری نمود.

انواع سرطان پوست

سرطان پوست سه نوع اصلی دارد که آنها را بر اساس سلول‌هایی که سرطان در آنها آغاز می‌شود نام‌گذاری کرده‌اند.

کارسینوم سلول قاعده‌ای یا بازال (Basal Cell Carcinoma یا BCC). این رایج‌ترین نوع سرطان پوست است. سلول‌های بازال در عمیق‌ترین قسمت روپوست (یا اپیدرم که لایه بیرونی پوست است) قرار دارند.

چون BCC با قرار گرفتن در معرض نور آفتاب مرتبط است، معمولاً در آن نواحی از پوست بدن یافت می‌شود که بیش‌ترین میزان از نور آفتاب را دریافت می‌کنند، مانند صورت، گوش‌ها، گردن، پوست سر، شانه‌ها، و پشت. ممکن است BCC به‌صورت زخم روبازی که خونریزی یا ترشح می‌کند، لکه (Patch) مایل به قرمز برجسته یا ناحیه تحریک شده‌ای که امکان دارد کبره بسته یا خارش کند، ورم براق صورتی یا قرمز یا سفید مرواریدی یا نیمه‌شفاف (نیمه‌مات)، توده مایل به صورتی با مرز برجسته و قسمت مرکزی تو رفته (فرو رفته) و کبره بسته، و یا ناحیه‌ای شبیه اثر (جای) زخم سفید یا زرد یا مومی که اغلب مرز نامشخصی دارد ظاهر شود.

کارسینوم سلول سنگفرشی (Squamous Cell Carcinoma یا SCC). این دومین نوع رایج سرطان پوست است. سلول‌های سنگفرشی سلول‌های مسطح و فلس مانندی هستند که بیش‌ترین قسمت روی پوست را تشکیل می‌دهند.

گرچه امکان دارد SCC در هر ناحیه‌ای از بدن شروع شود، در اکثر موارد در آن نواحی یافت می‌شود که در معرض نور آفتاب قرار دارند. ممکن است SCC کبره بسته و خونریزی کند و به‌صورت توده‌ای زگیل مانند، لکه (Patch) ماندگار فلسی قرمز رنگ با مرزهای نامنظم، زخم روبازی که هفته‌ها باقی می‌ماند، یا توده برجسته‌ای ظاهر شود که سطح زبری دارد و قسمت مرکزی آن گودی یا فرورفتگی دارد.

این نوع سرطان پوست، اگر درمان نشود، ممکن است به ساختارهای زیرین حمله کند و باعث ایجاد مشکلات جدی بهداشتی یا حتی موجب مرگ شود.

ملانوم. این خطرناک‌ترین نوع سرطان پوست است، ولی اگر زود (در مراحل اولیه) ردیابی شود تقریباً در تمام موارد می‌توان آن را با موفقیت درمان نمود. اما در مراحل بعد امکان دارد ملانوم به دیگر قسمت‌های بدن گسترش یابد و در اغلب موارد درمان موفقیت‌آمیز آن مشکل خواهد بود.

ملانوم توموری بدخیم (سرطانی) است که در ملانوسیت‌ها آغاز می‌شود، که ملانوسیت‌ها ملانین یا رنگدانه (پیگمان) پوست را می‌سازند. امکان دارد ملانوم در هر ناحیه از پوست بدن، حتی در قسمت‌هایی از بدن که در معرض نور آفتاب قرار نمی‌گیرند، ایجاد شود، اما در اکثر موارد در قسمت پشت مردان و زنان و در روی ساق پای زنان یافت می‌شود. ممکن است ملانوم به طرق مختلف زیر ظاهر شود:

• نقطه (لکه یا spot) جدید، احتمالاً بزرگ، با شکل نامنظم، به رنگ تیره مایل به قهوه‌ای یا به شکل نواحی سیاه رنگ
• خال (خال گوشتی ، مول، mole) ساده‌ای که رنگش تغییر می‌کند (مخصوصاً تیره‌رنگ‌تر می‌شود)، اندازه‌اش تغییر می‌نماید (رشد می‌کند)، یا بافتش تغییر می‌کند (سفت‌تر می‌شود)، و یا پوسته پوسته شده یا خونریزی می‌کند
• ضایعه‌ای غیرعادی با مرز نامنظم و دارای نواحی یا لکه‌های قرمز، سفید، آبی، خاکستری ، یا مشکی مایل به آبی
• ورم‌های براق سفت به شکل گنبد که جدید، متغیر، یا غیرعادی هستند و ممکن است در هر قسمت از بدن دیده شوند
• ضایعات تیره رنگ در زیر ناخن‌های دست یا پا، روی کف دستان یا روی کف پاها یا روی نوک انگشتان دست و پا، یا روی غشاهای مخاطی (پوستی که آستر دهان، بینی، مهبل، و مقعد را تشکیل می‌دهد).

عوامل خطر

سرطان پوست بیش‌تر در افرادی اتفاق می‌افتد که در طول عمر خود بیش‌تر در معرض نور آفتاب یا دیگر منابع تابش UV قرار می‌گیرند.

افرادی که رنگ پوستشان روشن است، که در این نوع پوست رنگدانه ملانین به میزان کم‌تری وجود دارد، در برابر تابش UV کم‌تر محافظت می‌شوند؛ خطر ایجاد سرطان در کسانی بیش تر است که مو و چشمانی به رنگ روشن دارند و پوستشان خوب برنزه نمی‌شود یا کک و مک می زند، یا افرادی که وستشان بلافاصله می‌سوزد. علت این امر آن است که در پوستی که سوخته، یعنی در پوستی که دچار آفتاب سوختگی شده، یا در پوستی که در اثر بیماری صدمه دیده، خطر ایجاد سرطان افزایش می‌یابد.

راهنمایی‌هایی برای محافظت از پوست در برابر نور آفتاب

چون اکثر موارد سرطان پوست در اثر قرار گرفتن در معرض نور آفتاب ایجاد می‌شود، بهترین راه پیشگیری سرطان پوست محدود نمودن مدت زمان قرار گرفتن در معرض نور خورشید می‌باشد.

• باید هر روز از کرم یا لوسیون ضدآفتابی استفاده نمود که دارای طیفی گسترده است و فاکتور محافظتی آفتاب (SPF یا Sun Protection Factor) آن 15 یا بیش‌تر می‌باشد.
• در نزدیکی آب، برف، و شن باید بیش‌تر احتیاط نمود زیرا آنها اشعه‌های مضر خورشید را باز می‌تابانند، که امکان دارد این امر احتمال آفتاب سوختگی را افزایش دهد.
• بین ساعات 10 صبح و 4 بعد ازظهر باید مدت قرار گرفتن در معرض نور آفتاب را محدود نمود، زیرا در این ساعات اشعه‌های خورشید از هر زمان دیگری در روز شدیدتراست. باید از قانون سایه پیروی کرد، به این صورت که اگر سایه شخص از قدش کوتاه‌تر باشد ، اشعه‌های آفتاب در شدیدترین حالت خود می‌باشند و باید سایه‌ای پیدا نمود و در زیر آن قرار گرفت.
• باید با پوشیدن پیراهن آستین بلند، شلوار بلند، و بر سر گذاشتن کلاهی که بر صورت و گردن و گوش‌ها سایه می‌اندازد، از پوست محافظت نمود. لباس تیره رنگی که ریز بافت باشد، در مقایسه با لباس سفید رنگ یا درشت بافت، از رسیدن مقدار بیش‌تری از نور آفتاب به پوست بدن جلوگیری می‌کند. برای محافظت بیش‌تر از پوست بدن، باید لباس‌هایی پیدا کرد که با پارچه‌های مخصوص محافظت‌کننده در برابر نور آفتاب ساخته شده‌اند.
• باید از عینک‌های آفتابی که میزان جذب UV آنها 99 تا 100 درصد است استفاده نمود تا از چشمان و پوست دور و بر آنها محافظت بهینه به عمل آید.
• باید به شاخص UV توجه نمود، که در اغلب موارد در گزارش وضع آب و هوا اعلام می‌شود. این شاخص سنجشی نسبی از میزان آسیبی است که در هر روز خاص در صورت قرار گرفتن در معرض نور خورشید به مردم وارد می‌شود. این شاخص در مقیاس از 1 تا +11 قرار می‌گیرد. اگر شاخص 11 یا بیش‌تر باشد، مردم باید، در صورت امکان، در خانه‌های خود بمانند.
• باید از کاربرد تخت برنزه شدن یا لامپ‌های فرا بنفش اجتناب نمود.

امکان دارد معاینه منظمی که شخص از پوست خود به عمل می‌آورد به پیدا کردن مراحل اولیه سرطان پوست کمک کند. این معاینات باید در جلوی آیینه‌ای تمام قد در اتاقی کاملا روشن انجام شود. اگر کسی باشد که پوست سر و پشت شخصی را وارسی کند که پوست خود را معاینه می‌کند، این امر به پیدا کردن سرطان کمک خواهد کرد.

در مورد ملانوم، تغییر در اندازه، شکل، یا رنگ خال گوشتی که از قبل وجود داشته است در اغلب موارد اولین نشانه وجود این بیماری است. همچنین امکان دارد این خال قدیمی به‌صورت خالی جدید یا خالی با ظاهر غیرطبیعی به‌نظر آید. اکثر خال‌ها (مول‌ها) غیرسرطانی هستند، اما اگر شخص متوجه خالی شود که تغییر می‌کند، باید به متخصص پوست مراجعه نماید. ممکن است قانون "ABCDE" به افراد کمک کند نشانه‌های هشداردهنده را به یاد داشته باشند:

Asymmetry (عدم تقارن): شکل یک نیمه از خال با شکل نیمه دیگر تقارن ندارد.

Border (مرز): لبه‌ها ناصاف، شکاف‌دار، یا محو هستند.

Color (رنگ): در اغلب موارد رنگ خال یکدست و ته رنگ‌های سیاه، قهوه‌ای، و قهوه‌ای روشن (برنزه) دارد. ممکن است نواحی دارای رنگ سفید، خاکستری، قرمز، یا آبی هم دیده شود.

Diameter (قطر): قطر خال معمولاً از 6 میلی‌متر (اندازه پاک‌کن روی مداد) بیش‌تر بوده یا خال بزرگتر شده است.

Evolving (تغییر شکل): اندازه، شکل، رنگ، و ظاهر خال در حال تغییر بوده، یا خال در ناحیه‌ای از پوست در حال رشد است که قبلاً نرمال بود. همچنین، اگر در خالی که از قبل موجود بوده است ملانوم تشکیل شود، امکان دارد بافت خال تغییر نماید و سفت، زبر و ناهموار، یا پوسته پوسته‌ای بشود. ملانوم معمولاً باعث ایجاد درد نمی‌شود، گرچه امکان دارد شخص با لمس نمودن پوست خود تغییری را در آن حس کند، و ممکن است پوست خارش کند، ترشح داشته باشد ، یا دچار خونریزی شود.

در ضمن، افرادی که با بالا بودن خطر سرطان پوست مواجه هستند باید سالی یک‌بار برای معاینه پوست خود به پزشک متخصص پوست مراجعه نمایند. اکثر موارد سرطان‌های پوست را می‌توان با موفقیت درمان نمود، به شرط آنکه سرطان در مراحل اولیه خود ردیابی شود.