رابطۀ شیرین‌کننده‌های مصنوعی و سرطان (پرسش و پاسخ)

Artificial Sweeteners and Cancer: Questions and Answers

1. شیرین‌کننده‌های مصنوعی چیست و  چه سازمانی بر تولید آنها نظارت دارد؟

شیرین‌کننده‌های مصنوعی، که به آنها جایگزین شکر نیز می‌گویند، موادی هستند که از آنها به‌جای ساکاروز (شکر طبیعی سفید) جهت شیرین کردن غذاها و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. چون شیرین‌کننده‌های مصنوعی از شکر طبیعی سفید بسیار شیرین‌ترند، مقادیر کم‌تری از آنها برای ایجاد همان میزان شیرینی لازم است. شیرین‌کننده‌های مصنوعی زیر نظر سازمان غذا و دارو (FDA) تولید می‌شوند. ادارۀ تغذیه و دارو نیز همانند انجمن ملی سرطان، بخشی از انستيتوي سلامت و خدمات انسانی است. محصولات غذایی، دارویی، تجهیزات پزشکی، لوازم آرایشی، مواد شوینده و مواد پرتوزا پس از تأييد سازمان غذا و دارو تهیه و تولید می‌شوند. اصلاحیۀ مکمل‌های غذایی مربوط به مصوبۀ مواد غذایی، دارویی و لوازم آرایشی، که در سال 1958 توسط سنا و مجلس نمایندگان تصویب شد، ادارۀ غذا و دارو  را موظف می‌داند که مکمل‌های غذایی، از جمله شیرین‌کننده‌های مصنوعی را پیش از عرضۀ انبوه در بازارها بررسی و تأیید کند. با این‌حال، این قانون شامل محصولاتی که «به‌طور کلی بی‌خطر محسوب می‌شوند»، نمی‌شود. چنین محصولاتی برای آنکه به‌طور انبوه به بازار عرضه شوند، به تأیید ادارۀ غذا و دارو  نیاز ندارند.

2. آیا مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی با ابتلا به سرطان رابطه دارد؟

حساسیت نسبت به ارتباط میان شیرین‌کننده‌های مصنوعی و سرطان هنگامی به‌وجود آمد که بررسی‌های اولیه نشان مي‌داد که ترکیب سیکلامات و ساخارین موجب بروز سرطان مثانه در حیوانات آزمایشگاهی مي‌شود. در حالي‌كه، نتایج بررسی‌های ویژۀ تعیین سرطان‌زایی (بررسی‌هایی که در آن سرطان‌زا بودن یا نبودن یک ماده مشخص می‌شود) بر روی این شیرین‌کننده‌ها و دیگر شیرین‌کننده‌های مجاز، دلیل قاطعی مبنی بر وجود رابطه‌ای میان مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی و ابتلا به سرطان در انسان‌ها را نشان نمی‌دهد.

3. نتایج بررسی‌ها بر روی رابطۀ احتمالی میان برخی شیرین‌کننده‌های مصنوعی خاص و سرطان چیست؟

ساخارین

در بررسی‌هايي كه بر روی موش‌های آزمایشگاهی طی اوایل دهۀ 1970 انجام شد ساخارین از دلایل بروز سرطان مثانه شناخته شد.

بررسی‌های بعدی در موش‌های آزمایشگاهی نشان داد که مصرف میزان زیاد ساخارین، به خصوص در موش‌های نر، باعث افزایش بروز سرطان مثانۀ و مجاری ادراری (Urinary) در آنان می‌شود. لكن، بررسی‌های ساز و کاری (Mechanistic Studies - مطالعاتی که در آنها تأثیر یک ماده بر بدن مشخص می‌شود) نشان دادند که نتایج قبلی به‌دست آمده تنها در مورد موش‌ها صادق است. بررسی‌های مربوط به همه‌گیرشناسی انسانی (بررسی‌های الگوها، دلایل و روش‌های مهار بیماری‌ها در گروه‌هایی متشکل از انسان‌ها) نشان دادند که دليل قانع‌کننده‌ای دائر بر ارتباط میان مصرف ساخارین و بروز سرطان مثانه وجود ندارد.

از آنجا که تومورهای مثانه‌ای دیده شده در موش‌های آزمایشگاهی با ساز و کار بدن انسان همگونی ندارند، و به این دلیل که مدرک روشنی دال بر بروز سرطان در انسان‌ها بر اثر مصرف ساخارین یافت نشد، ساخارین که از سال 1981 در فهرست مواد سرطان‌زای سازمان ملی سم‌شناسی، به‌عنوان ماده‌ای سرطان‌زا برای انسان وارد شده بود، در سال 2000 از این فهرست حذف شد.

آسپارتام که با نام‌های تجاری مختلفی مانند نوترا سوئیت (Nutrasweet) و ایکوال (Equal) در بازار توزیع شد، در سال 1981، پس از آنکه نتایج آزمایش‌های متعدد، سرطان‌زا نبودن و مضر نبودن آن ‌را بر روی حیوانات آزمایشگاهی نشان دادند، مورد تأیید سازمان غذا و دارو  قرار گرفت. تردید‌ها در مورد بی‌خطر بودن آسپارتام، بار دیگر در سال 1996، پس از انتشار گزارشی مبنی بر اینکه افزایش تعداد مبتلایان به تومورهای مغزی بین سال‌های 1975 و 1992 احتمالاً می‌تواند مربوط به عرضه و مصرف این شیرین‌کننده  باشد، بالا گرفت.

در اين‌حال در طی تحلیل آماری اطلاعات انستیتوی سرطان NCI که با توجه به اطلاعات آن سال انجام شد، مشخص شد بروز سرطان‌های مرتبط با مغز و دستگاه اعصاب مرکزی به‌طور کلی از سال 1973، یعنی 8 سال پیش از تأیید و توزیع آسپارتام، آغاز شده و روند افزایشی آن تا سال 1985 ادامه پیدا کرده است. علاوه براین، افزایش تعداد کلی موارد سرطان مغز، عمدتاً در افراد بالای 70 سال دیده می‌شد که این گروه سنی از زمان عرضۀ آسپارتام به بازار، مصرف‌کنندۀ عمدۀ این محصول نبودند. بنابراین، این اطلاعات دلیل روشنی مبنی بر رابطۀ مصرف آسپارتام و ابتلا به سرطان مغز ارائه نمی‌کردند.

اخیراً، در یک بررسی آزمایشگاهی مشخص شده، موش‌هایی که با میزان‌های بالای آسپارتام تغذیه شده‌ بودند (معادل روزانه 8 تا 2083 بطری نوشابة رژیمی) بیش‌تر دچار لنفوم و لوکمی شده‌اند. با این‌حال، در این نتایج نقائصي نیز دیده می‌شود. برای مثال، مشخص نیست که دلیل قطعی بروز سرطان در موش‌های مورد مطالعه، آسپارتام بوده باشد، و نیز تعداد موارد ابتلا به سرطان با افزودن میزان آسپارتام، آنگونه که انتظار می‌رفت افزایش نیافته است. در نتیجه، انستیتوی سرطان NCI اطلاعات مربوط به بخش Aarp انستيتوي ملی سلامت که دربارۀ بررسی رژیم غذایی و سلامت بیش از نیم میلیون بازنشسته انجام شده بود را، دقیقاً مطالعه کرد. و اعلام داشت كه افزایش مصرف نوشیدنی‌های حاوی آسپارتام، موجب ایجاد سرطان‌های لنفوم، خون یا مغز نمی‌شود .

اَسسُولفام پتاسیم (Acesulfame Potassium)، سوکرالوز (Sucralose) و نیوتام (Neotame)

علاوه بر ساخارین و آسپارتام، سه نوع شیرین‌کنندۀ مصنوعی دیگر نیز هم‌اکنون در بازار عرضه مي‌شود که استفاده از آنها در غذا مجاز است. ادارۀ مواد غذايي و سازمان غذا و دارو  در سال 1988 مجوز استفاده از اسسولفام پتاسیم که نام‌های دیگر آن اِی.سی.کِی، سوییت وان (Sweet One) و سانِت (Sunett) هستند را در برخی از غذاها و نوشیدنی‌های خاص صادر كرد، و در سال 2002 استفاده از این محصول به‌عنوان یک شیرین‌کنندۀ مصنوعیِ مناسبِ کاربردِ عمومی (البته به‌جز در مورد گوشت قرمز و گوشت ماکیان)، مجاز اعلام شد. سازمان غذا و دارو در سال 1998، سورالوز (که نام دیگر آن اِسپلِندا (Splenda)است) را به‌عنوان یک شیرین‌کننده برای مصارف جزئی و دلخواه مصرف‌کنندگان (Tabletop) تأیید کرد، که این محصول نیز در سال 1999 مجوز آن را یافت که بتوان از آن به‌عنوان یک شیرین‌کنندۀ مصنوعیِ مناسبِ کاربردِ عمومی استفاده شود. نیوتیم که مشابه آسپارتام است، در سال 2002 از طرف سازمان غذا و دارو  مجوز گرفت که به‌عنوان یک شیرین‌کنندۀ مصنوعی مناسب کاربرد عمومی (به‌جز در مورد گوشت قرمز و گوشت ماکیان) مورد استفاده قرار بگیرد. سازمان غذا و دارو ، پیش از تأیید این شیرین‌کننده‌ها بیش از 100 مورد مطالعه بر روی هر یک این شیرین‌کننده‌های مصنوعی به لحاظ میزان خطرزا بودن آنها انجام داده است، که از آن جمله می‌توان به بررسی‌هایی جهت ارزیابی سرطان‌زا بودن این محصولات اشاره کرد. نتایج این مطالعات نشان دادند که هیچ دليلي مبني بر اینکه این شیرین‌کننده‌ها موجب ایجاد سرطان یا هر خطر دیگری برای سلامت انسان می‌شوند، وجود ندارد.

سیکلامات

چون نتایج آزمایش‌ها در موش‌ها نشان مي‌داد که سیکلامات ممکن است خطر ابتلا به سرطان مثانه را در انسان‌ها افزایش دهد، ادارۀ غذا و داروی در سال 1969، استفاده از سیکلامات را ممنوع کرد. پس از بررسی دوبارۀ سرطان‌زا بودن سیکلامات و ارزیابی اطلاعات جديد، دانشمندان به این نتیجه رسیدند که سیکلامات سرطان‌زا یا مادۀ کمک‌کننده به مواد سرطان‌زا (ماده‌ای که تأثیر یک مادۀ سرطان‌زا را بیش‌تر می‌کند) نیست. بنابراين ادارۀ غذا و دارو ، اعلام كرد كه نگرانی‌های نهاد غذا و دارو  دربارۀ سیکلامات، ربطی به سرطان ندارد.