این سرطان در تخمدانها آغاز میشود، که این اندامهای دوگانه تخمکهای زنان را تولید میکنند و منبع اصلی هورمونهای زنانه استروژن و پروژسترون هستند. در سالهای اخیر، درمانهای سرطان تخمدان مؤثرتر شدهاند، و بهترین نتایج در صورتی بهدست میآید که بیماری زود ردیابی شود.
علائم سرطان تخمدان شامل موارد زیر است:
• نفخ یا فشار بر روی شکم
• درد در ناحیه شکم یا در لگن
• سیر شدن بسیار سریع به هنگام غذا خوردن
• افزایش دفعات ادرار کردن
امکان دارد بیماریهای متعدد غیرسرطان هم این علائم را بهوجود آورند. اگر این علائم هر روزه به مدت بیش از چند هفته بروز کنند، باید موضوع را به پزشک اطلاع داد.
اگر یکی از بستگان نزدیک زنی دچار سرطان تخمدان، پستان، یا روده بزرگ شده باشد، احتمال مبتلا شدن او به سرطان تخمدان بیشتر میشود. محققان اعتقاد دارند تغییرات ژنتیکی ارثی عامل ایجاد 10% از موارد سرطان تخمدان است. این تغییرات شامل جهش در ژنهای BRCA1 و BRCA2 میباشد، که این جهشها با سرطان پستان ارتباط دارند. زنانی که این بیماری در خانواده آنها بسیار سابقهدار است، باید با پزشک مشورت کنند تا متوجه شوند که آیا پیگیری دقیقتر پزشکی میتواند مفید واقع شود.
قویترین عامل خطر سرطان تخمدان سن است. احتمال ایجاد این بیماری در زنان پس از یائسه شدن از هرزمان دیگری بیشتر میباشد. امکان دارد با استفاده از هورموندرمانی پس از یائسگی خطر این بیماری افزایش یابد. بهنظر میآید این رابطه در زنانی قویتر از همه باشد که به مدت دست کم 5 تا 10 سال استروژن بدون پروژسترون مصرف میکنند. پزشکان مطمئن نیستند که آیا مصرف ترکیبی از استروژن و پروژسترون هم خطر سرطان تخمدان را بیشتر میکند.
خطر دچار شدن زنان چاق به سرطان تخمدان بیشتر از زنان دیگر است. و نرخ مرگومیر ناشی از سرطان تخمدان هم در زنان چاق، در مقایسه با زنانی که چاق نیستند، بیشتر میباشد. بهنظر میآید چاقترین زنان با بیشترین خطر مواجه هستند.
دو راه برای غربالگری سرطان تخمدان وجود دارد، پیش از آنکه این سرطان علائمی ایجاد کند یا در طول معاینات منظم مربوط به بیماریهای زنان پیدا شود. یکی از این دوراه، انجام تست خون است تا افزایش سطح پروتئینی بنام CA-125 در خون ردیابی شود، و راه دیگر انجام سونوگرافی تخمدان میباشد. متأسفانه، با استفاده از این دو روش در زنانی که با خطر متوسط ابتلا به این بیماری روبرو هستند نمیتوان مانع از مرگ آنها شد. به این دلیل است که غربالگری تنها برای زنانی توصیه میشود که با عوامل خطر قوی مواجه میباشند.
شاید تستهای تصویربرداری مانند سونوگرافی یا سی.تی.اسکن (که در این اسلاید میبینید) در آشکار کردن سرطان تخمدان مفید باشد. اما با انجام این اسکنها نمیتوان تعیین نمود که آیا ناهنجاری مشاهده شده سرطان است. اگر گمان شود که سرطان وجود دارد، گام بعدی معمولاً جراحی است تا بافتهای مشکوک برداشته شود. سپس نمونهای به آزمایشگاه میفرستند تا معاینات بیشتری صورت گیرد. این کار را نمونهبرداری مینامند. گاهی اوقات از نمونهای که با سوزن برداشته شده هم میتوان برای تشخیص بیماری استفاده نمود.
با انجام جراحی اولیه سرطان تخمدان به تعیین میزان گسترش سرطان هم کمک میشود، که این میزان گسترش سرطان را به شرح زیر توصیف میکنند:
مرحله اول: سرطان به یک یا هر دو تخمدان محدود مانده است.
مرحله دوم: سرطان به رحم یا اندامهای اطراف گسترش یافته است
مرحله سوم: سرطان به غدد لنفاوی یا صفاق گسترش یافته است
مرحله چهارم: سرطان به اندامهای دور دست مانند ریه یا کبد گسترش یافته است.
اکثریت عظیم موارد سرطان تخمدان از نوع کارسینوم اپیتلیالی تخمدان است، و این کارسینومها تومورهای بدخیمی هستند که از سلولهای موجود بر روی سطح تخمدان تشکیل میشوند. برخی از تومورهای اپیتلیالی که بهطور واضح سرطانی نیستند، و تومورهایی با پتانسیل بدخیمی پایین (LMP یا low malignant potential) نامیده میشوند، کندتر رشد میکنند و خطر آنها از دیگر شکلهای سرطان تخمدان کمتر است.
ممکن است تشخیص سرطان تخمدان برای شخص بیمار ترسناک باشد، زیرا میزان بقای 5 ساله، بسته به مرحلهای که بیماری ردیابی میشود، در مورد سرطان اپیتلیالی تخمدان از 89 تا 18 درصد متغیر است. ممکن است افرادی که امروزه این بیماری را در آنها تشخیص میدهند از درمانهای بهتری برخوردار شوند و نتیجه بیماری آنها بهتر باشد. در مورد تومورهای LMP، میزان بقای 5 ساله از 99 تا 77 درصد متغیر است.
از جراحی برای تشخیص سرطان تخمدان و تعیین مرحله آن استفاده میشود، اما جراحی درمان مرحله اول این بیماری هم میباشد. هدف این است که تا حد ممکن سرطان از بدن برداشته شود. ممکن است در این مرحله یکی از تخمدانها و بافت اطراف آن را بردارند. در مراحل پیشرفتهتر، شاید لازم باشد هر دو تخمدان و همچنین رحم و بافت اطراف آن را بردارند.
در تمام مراحل سرطان تخمدان، پس از جراحی از شیمیدرمانی استفاده میکنند. در این فاز از درمان، برای هدفگیری و کشتن سرطان باقیمانده در بدن، از دارو استفاده میشود. بیمار دارو را بلع میکند، آن را در ورید او تزریق میکنند، یا مستقیماً در داخل شکم او قرار میدهند (شیمیدرمانی داخل صفاقی). در مورد زنانی که تومور LMP دارند معمولاً شیمیدرمانی لازم نمیباشد، مگر اینکه تومور پس از جراحی برگشت کند.
محققان درمانهایی را بررسی میکنند که در آنها نحوه رشد سرطان تخمدان هدف گرفته میشود. در فرآیندی به نام رگزایی، رگهای خونی جدیدی برای تغذیه تومورها تولید میشود. دارویی به نام آواستین از این فرآیند جلوگیری میکند، در نتیجه تومورها کوچک شده یا رشدشان متوقف میشود (که در این تصویر میبینید). آواستین برای سرطانهای دیگرتأیید شده، اما محققان سرطان تخمدان هنوز سرگرم تست این درمان هستند، زیرا امکان دارد کاربرد آن عوارض جانبی خطرناکی به همراه داشته باشد.
اگر هر دو تخمدان زنی را بردارند، بدن او دیگر نمیتواند استروژن تولید کند. این امر آغازگر یائسگی میشود، هر چقدر هم که زن مربوطه جوان باشد. کاهش سطح هورمونها ممکن است خطر بیماریهای خاصی از جمله استئوپوروز را هم افزایش دهد. پس از درمان سرطان تخمدان، لازم است مراقبت پیگیرانه منظم از بیمار صورت گیرد.
پس از خاتمه درمان، شاید مدت زیادی طول بکشد تا بیمار انرژی خود را بازیابد. پس از درمان سرطان، خستگی یکی از مشکلات بسیار رایج است. یکی از مؤثرترین راههای بازیابی انرژی و بهبود سلامتی عاطفی، شروع کردن برنامه تمرین بدنی سبک است. بیمار باید با گروه مراقبت بهداشتی خود مشورت کند تا مشخص شود کدام فعالیتها برای او مناسب است.
احتمال ایجاد سرطان تخمدان در زنانی که کودک به دنیا آوردهاند کمتر از زنانی است که هرگز زایمان نکردهاند. به نظر میآید با هر زایمانی که صورت گیرد این خطر کمتر میشود، و شاید شیر دادن با پستان به کودک باعث شود از مادر در برابر سرطان تخمدان محافظت بیشتری به عمل آید.
در زنانی که قرص ضد بارداری مصرف کردهاند هم سرطان تخمدان کمتر رایج است. در زنانی که دست کم 5 سال قرص ضد بارداری مصرف کردهاند، خطر سرطان تخمدان، در مقایسه با زنانی که هرگز قرص ضد بارداری مصرف نکردهاند، تقریباً نصف میشود. قرص ضد بارداری، مانند بارداری، مانع از تخمک گذاری میشود. برخی از محققان اعتقاد دارند که شاید، با تخمک گذاری به دفعات کمتر، از زنان در برابر سرطان تخمدان محافظت شود.
با بستن لولههای رحم، شاید تا حدی از زنان در برابر سرطان تخمدان محافظت شود. برداشت رحم، یعنی درآوردن رحم در زمانیکه تخمدانها سالم هستند، همین مزیت را دارد.
در زنان دارای جهشهای ژنتیکی که آنها را در معرض بالا بودن خطر سرطان تخمدان قرار میدهد، یکی از گزینهها برداشتن تخمدانها است. انجام این کار را میتوان در زنان مسنتر از 40 سالی هم بررسی نمود که قرار است رحم آنها را بردارند.
گرچه هیچ رژیم غذایی قطعی برای پیشگیری از سرطان تخمدان وجود ندارد، شواهدی در دست است که شاید غذایی که زنان میخورند در رابطه با سرطان تخمدان مهم باشد. در یک مطالعه اخیر، احتمال ایجاد سرطان تخمدان در زنانی کمتر بود که به مدت دست کم 4 سال از یک رژیم غذایی کمچربی پیروی میکردند. برخی از محققان گزارش کردهاند این سرطان در زنانی هم کمتر رایج است که مقدار زیادی سبزیجات میخورند، ولی باید مطالعات بیشتری درباره این موضوع صورت گیرد.