واژه سرطان که طی چند سال اخیر آشنای گوش‌هایمان شده، به مجموعه‌ای از بیماری‌های مرتبط اطلاق می‌شود که طی آن شماری از سلول‌های بدن دچار تقسیم نامحدود شده که می‌توانند به بافت‌های اطراف انتشار یابند. نکته‌ای که باید بدان توجه داشت، سرطان در هر قسمت از بدن با تریلیون‌ها سلول می تواند ایجاد شود. به طور معمول، سلول‌های بدن در زمان نیاز رشد کرده و برای ایجاد سلول‌های جدید تقسیم میشوند. زمانی که سلول‌های پیر شده و یا آسیب می‌بینند، می‌میرند و سلول‌های جدید جایگزین آن میشوند.
با پیشرفت سرطان، نظم این فرآیند می‌شکند؛ به طوری که هرچه سلول‌ها غیر طبیعی‌تر میشوند، سلول‌های پیر و آسیب دیده زنده مانده و سلول‌های جدید در زمانی که نیاز به تقسیم نیست تولید میشوند. این سلول‌های اضافی بدون وقفه تقسیم شده که منجر به رشد یافته‌هایی به نام تومور می‌شود. البته بسیاری از سرطان‌ها با توده‌هایی از بافت، تومورهای جامد تولید می‌کنند. سرطان‌های خون مانند لوکمی‌ها معمولا تومورهای جامد ایجاد نمی‌کنند.
تومورهای سرطانی بدخیم هستند؛ بدان معنا که توانایی انتشار در بافت‌های مجاور را دارند. علاوه بر این، همزمان با رشد این تومورها بعضی سلول‌های سرطانی می‌توانند جدا شده و به نواحی دور بدن از طریق خون و یا سیستم لنف منتقل شده و تومورهای جدیدی دورتر از تومور اولیه ایجاد نمایند. بر خلاف تومورهای بدخیم، انواع خوش خیم آن به بافت‌های مهاجر انتشار نمی‌یابد. با این حال، تومورهای خوش‌خیم گاهی بزرگ میشوند. زمانی که این تومورها برداشته میشوند، معمولا رشد مجدد ندارند؛ در حالی که تومورهای بدخیم رشد دوباره دارند. بر خلاف بسیاری از تومورهای خوش خیم در نقاط مختلف بدن، آن دسته که در نواحی مغز مشاهده شوند برای ادامه حیات فرد بسیار خطرناک هستند.
تفاوت سلول‌های سرطانی و نرمال
تفاوت بسیاری بین این سلول‌ها وجود دارد. سلول‌های سرطانی منجر به رشد بی رویه و تهاجم سلول‌ها می‌شود. از جمله تفاوت‌های مهم بین این دو دسته از سلول‌ها می توان به این نکته اشاره داشت که سلول‌های نرمال می توانند به انواع مختلف سلول‌های مشخص با عملکرد اختصاصی تمایز یابند؛ در حالی که این فرآیند در سرطان مشاهده نمیشود. علاوه بر این، سلول‌های سرطانی به سیگنال‌هایی که عموما به سلول‌ها پیام توقف تقسیم سلولی، شروع مرحله مرگ برنامه‌ریزی شده سلول یا آپوپتز را برای رهایی بدن از سلول‌های اضافی ارسال می کنند، پاسخ نمی‌دهند.
سلول‌های سرطانی می‌توانند سلول‌های نرمال، مولکول‌ها و رگ‌های خونی‌ای را که در اطراف تومور هستند و به تومور غذارسانی می‌کنند (به اصطلاح میکرواینوارومنت)، تحت تاثیر قرار دهند. برای مثال، سلول‌های سرطانی می‌توانند سلول‌های نرمال مجاور را القا کرده و رگ‌های خونی را جهت تامین اکسیژن و مواد مغذی تومورها برای رشد آنها ایجاد کنند. این رگ‌های خونی همچنین وظیفه پاکسازی تومورها از مواد زائد را بر عهده دارند.
سلول‌های سرطانی همچنین اغلب می‌توانند از کنترل سیستم ایمنی که شامل شبکه‌ای از اندام‌ها، بافت‌ها و سلول‌های تمایزیافته است و وظیفه حفاظت بدن در مقابل عفونت‌ها و دیگر شرایط را دارد، فرار کنند. اگرچه سیستم ایمنی معمولا سلول‌های آسیب دیده و غیرطبیعی را از بدن پاکسازی می‌کند، اما بعضی سلول های سرطانی می‌توانند در مقابل این سیستم پنهان شوند.
تومورها همچنین می توانند برای زنده ماندن و رشد، سیستم ایمنی را تحت کنترل خود قرار دهند. برای مثال، با کمک سلول‌های مشخصی از سیستم ایمنی که معمولا مانع پاسخ ایمنی افسار گسیخته میشوند، سلول‌های سرطانی می‌توانند در مقابل از بین بردن سلول‌های سرطانی توسط سیستم ایمنی بایستند.
سرطان چگونه طغیان می‌کند؟
سرطان یک بیماری ژنتیکی است که در نتیجه تغییرات در ژن‌ها به وجود می‌آید؛ به طوری‌که عملکرد سلول‌ها و به خصوص روش رشد و تقسیم آنها را تحت کنترل قرار می‌دهد. تغییرات ژنتیکی که منجر به سرطان میشوند، می‌توانند از والدین به ارث برسند. همچنین، آنها می‌توانند در طول عمر فرد به دنبال خطاهای ایجاد شده در نتیجه تقسیم سلولی یا آسیب‌های وارد به DNA تحت تاثیر شرایط محیطی مختلف، به وجود بیایند. شرایط محیطی می‌تواند شامل موادی باشد مانند مواد شیمیایی در تنباکوی سیکار، اشعه مانند تشعشعات فرابنفش خورشید.
سرطان در هر بیمار دارای ترکیبی از تغییرات ژنتیکی منحصر به فرد است. در طول رشد تومور، تغییرات دیگری نیز رخ خواهد داد. حتی در توموری مشابه، سلول‌های مختلف دارای تغییرات ژنتیکی متفاوتی هستند.
عموما سلول‌های سرطانی دارای تغییرات ژنتیکی بیشتری هستند، مانند جهش در DNA نسبت به سلول‌های نرمال. بعضی از این تغییرات با سرطان ارتباطی ندارند، آنها می‌توانند نتیجه سرطان باشند تا دلیل ایجاد سرطان.
محرک‌های سرطان
تغییرات ژنتیکی که در سرطان دخیلند، تمایل دارند سه نوع از ژن‌ها را تحت تاثیر قرار دهند که شامل پروتوانکوژن‌ها، ژن‌های سرکوبگر تومور و ژن‌های ترمیم DNA می‌باشند. به این تغییرات گاهی محرک‌های سرطان اطلاق می‌شود. پروتوانکوژن‌ها در رشد و تقسیم طبیعی سلول نقش دارند. با این حال، وقتی این ژن‌ها در راه‌های مشخصی تغییر پیدا می‌کنند و یا نسبت به شرایط نرمال فعالیت بیشتری دارند، می‌توانند به ژن‌های ایجاد کننده تومور یا انکوژن‌ها تبدیل شوند تا به سلول‌ها اجازه رشد داده و در شرایطی که باید نابود شوند، زنده بمانند.
ژن‌های سرکوبگر تومور نیز در کنترل رشد و تقسیم سلولی دخالت دارند. سلول‌هایی با تغییرات مشخص در ژن‌های سرکوبگر تومور آنها می‌توانند در یک روند بدون کنترل تکثیر پیدا کنند.
ژن‌های ترمیم DNA در ترمیم DNA آسیب دیده نقش ایفا می‌کنند. سلول‌هایی با جهش در این ژن‌ها، تمایل به پیشرفت جهش در دیگر ژن‌ها دارند. در مجموع، این جهش‌ها می‌توانند منجر به سرطانی شدن سلول‌ها شوند.
همانطور که دانشمندان در مورد تغییرات مولکولی که منجر به سرطان میشوند آگاهی یافته‌اند، به این نتیجه دست یافته‌اند که عموما جهش‌های مشخصی در بسیاری از انواع سرطان رخ می‌دهد. به همین دلیل، سرطان گاهی با توجه به نوع تغییرات ژنتیکی که محرک آن بوده توصیف می‌شود نه فقط با مکانی از بدن که در آن جا رشد کرده‌اند یا ظاهر سلول‌های سرطانی در زیر میکروسکوپ.
چه زمانی سرطان گسترش می‌یابد؟
به سرطانی که از مکان شروع به مکانی دیگر در بدن گسترش پیدا می‌کند، سرطان متاستازی گفته می شود. فرآیندی که طی آن سلول‌های سرطانی به دیگر قسمت‌های بدن انتشار پیدا می‌کند، متاستاز نام دارد.
سرطان متاستازی دارای نام و نوع سلول‌های سرطانی مشابه به عنوان سرطان اصلی یا اولیه می‌باشد. برای مثال، سرطان سینه که به ریه انتشار پیدا کرده و تولید تومور متاستازی می‌کند، سرطان سینه متاستازی نامیده می‌شود.
زیر یک میکروسکوپ، سلول‌های سرطان متاستازی عموما مانند سلول‌های سرطان اولیه دیده میشوند. علاوه بر این، سلول‌های سرطان متاستازی و سلول‌های سرطان اولیه معمولا دارای ویژگی‌های مولکولی مشترک می‌باشند. مانند وجود تغییرات کروموزومی خاص.
درمان می‌تواند طول عمر افراد مبتلا به سرطان متاستازی را افزایش دهد. عموما هدف اصلی درمان‌های سرطان‌های متاستازی کنترل رشد سرطان یا کاهش نشانه‌های آن است. تومورهای متاستازی می‌توانند صدمات جدی به عملکرد بدن وارد کنند. دلیل مرگ اکثر مردم در اثر سرطان، متاستاز است.
تغییرات بافتی
هر تغییری در بافت‌های بدن سرطان محسوب نمیشود. با این حال، بعضی تغییرات بافتی در صورت عدم درمان می‌توانند منجر به سرطان شوند. در اینجا به تعدادی از نمونه‌های تغییرات بافتی که سرطانی نیستند اشاره می‌کنیم:
هایپرپلازی
هایپرپلازی زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های یک بافت سریع‌تر از حالت طبیعی تقسیم میشوند. با این حال، سلول‌ها و مسیری که بافت سازماندهی می‌شود در زیر میکروسکوپ طبیعی به نظر می‌آید. هایپرپلازی می‌تواند توسط فاکتورهای مختلفی مانند التهاب مزمن ایجاد گردد.
دیسپلازی
دیسپلازی شرایطی وخیم‌تر از هایپرپلازی است. در دیسپلازی، ایجاد سلول‌های اضافی را نیز داریم، اما سلول‌ها غیر طبیعی شده و تغییراتی در چگونگی سازماندهی بافت دیده می‌شود. به طور معمول، هرچه میزان غیرطبیعی شدن سلول ها و بافت بیشتر باشد، احتمال بروز سرطان افزایش می‌یابد.
بعضی از انواع دیسپلازی بایستی مورد بررسی قرار گرفته و درمان شوند. به عنوان مثال، دیسپلازی یک خال غیر طبیعی (دیسپلازی خال گوشتی) که در سطح پوست ایجاد می‌شود می‌تواند به ملانوما (تومور سیاه رنگ قشر عمیق پوست) تبدیل شود.
شدیدترین مورد از تغییرات بافتی، کارسینوما است. اگرچه گاهی سرطان (کنسر) نامیده می‌شود، اما کارسینوما سرطان نیست؛ زیرا سلول‌های غیر طبیعی از بافت اولیه به دیگر قسمت‌های بدن انتشار پیدا نمی‌کنند. حتی در کارسینوما تهاجمی به بافت‌های مجاور مشاهده نمیشود. اما از آن‌جا که بعضی از انواع کارسینوما می‌توانند سرطانی شوند، معمولا تحت درمان قرار می‌گیرند.
انواع سرطان
بایستی بدانید سرطان شامل 100 نوع می‌باشد. انواع سرطان معمولا با نام اندام و یا بافت درگیر نامگذاری میشوند. برای مثال، سرطان ریه که از سلول‌های ریوی آغاز می‌شود، سرطان مغز که از سلول‌های مغزی منشأ می‌گیرد. همچنین سرطان‌ها می‌توانند با نوع سلولی که درگیر کرده‌اند توصیف شوند، مانند سلول اپی تلیال یا سلول سنگفرشی.
کارسینوما
کارسینوماها شایع‌ترین نوع سرطان محسوب میشوند که توسط سلول‌های اپی تلیال که پوشاننده سطوح بدن هستند، ایجاد می‌گردند. سلول‌های اپی تلیالی مختلفی وجود دارد که غالبا در زیر میکرویکوپ ظاهری ستون مانند دارند. کارسینوماهایی که از انواع مختلف سلول‌های اپی تلیال منشا می‌گیرند، دارای نام‌های اختصاصی هستند: آدنوکارسینوما سرطانی است که در سلول‌های اپی تلیال ایجاد می‌شود و مایعات یا موکوز تولید می‌کند. بافت‌هایی با این از سلول اپی تلیال گاهی بافت‌های غده‌ای نامیده میشوند. اغلب سرطان‌های پستان، کولون و پروستات آدنوکارسینوما هستند.
کارسینومای سلول پایه سرطانی است که در غشای پایه اپیدرمیس که لایه خارجی پوست می‌باشد، ایجاد می‌گردد.
کارسینومای سلول سنگفرشی سرطانی است که از سلول‌های سنگفرشی که سلول‌های اپی تلیال جای گرفته در زیر لایه خارجی پوست هستند، شکل می‌گیرد. سلول‌های سنگفرشی همچنین دیگر اندام‌ها مانند معده، روده‌ها، ریه‌ها، مثانه و کلیه‌ها را پوشش می‌دهند. این سلول‌ها در زیر میکروسکوپ مسطح و فلس مانند دیده میشوند.
کارسینومای سلول تغییرپذیر سرطانی است که در نوعی از بافت اپی تلیال به نام اپی تلیال تغییرپذیر یا یوروتلیومبه وجود می‌آید. این بافت که از لایه‌های بسیار زیاد سلول‌های اپی تلیال تشکیل شده است، می‌تواند بزرگتر و یا کوچکتر شود؛ به طوری که در آسترهای مثانه، میزنای‌ها، بخشی از کلیه‌ها و بعضی دیگر از اندام‌ها یافت می شود.سرطان مثانه، میزنای‌ها و کلیه‌ها کارسینومای سلول تغییرپذیر نامیده میشوند.
سارکوما
سارکوماها سرطان‌هایی هستند که در استخوان و بافت‌های سافت مانند بافت ماهیچه‌ای، چربی، رگ‌های خونی، رگ‌های لنفی و بافت فیبری مانند تاندون‌ها و لیگامان‌ها ایجاد می‌شود.
استئوسارکوما شایع‌ترین نوع سرطان استخوان است. شایع‌ترین انوع سارکومای بافت سافت لیومی سارکوما، کاپوسی سارکوما، هیستیوسیتومای رشته‌ای بدخیم، لیپوسارکوما و درماتوفیبروسارکوما پروتوبران می‌باشند.
لوکمی
سرطان‌هایی که از بافت تشکیل دهنده خون در مغز استخوان به وجود می‌آیند، لوکمی نام دارند. این سرطان‌ها تومورهای جامد تشکیل نمی‌دهند. به جای آن، تعداد زیادی گلبول سفید غیر طبیعی (سلول لوکمی و سلول بلاست لوکمی) در خون و مغز استخوان ساخته می‌شود. کاهش تعداد گلبول‌های طبیعی، در انتقال اکسیژن به بافت‌ها، کنترل خونریزی و مبارزه با عفونت تداخل ایجاد می‌کند.
لمفوما
لمفوما سرطانی است که در لمفوسیت‌ها (سلول‌های B و T) ایجاد می‌شود. این‌ها گلبول‌های سفید خون مبارزه کننده با بیماری‌ها هستند که بخشی از سیستم ایمنی را تشکیل می‌دهند. در لمفوما، لمفوسیت‌های غیر طبیعی در گره‌های لنفاوی و رگ‌های لنفی ساخته میشوند.
دو نوع لمفوما وجود دارد:
لمفومای هوچکین: افراد با این بیماری دارای لمفوسیت‌های غیر طبیعی که سلول‌های ریداسترنبرگ نامیده می‌شود. این سلول‌ها معمولا از لنفوسیت‌های B ایجاد میشوند.
لنفومای غیر هوچکین: گروهی بزرگ از سرطان‌ها است که از لمفوسیت‌ها آغاز می‌شود. سرطان‌ها می‌توانند سریع یا آهسته رشد کرده و از سلول‌های B یا T شکل گیرند.
میلومای متعدد
این بیماری سرطانی است که از پلاسماسل‌ها انواع دیگر سلول‌های ایمنی، آغاز می‌شود. پلاسماسل‌های غیر طبیعی که سلول‌های میلوما نامیده می شوند، در مغز استخوان ساخته شده و در استخوان‌های سراسر بدن تومور ایجاد می‌کنند. به میلومای متعدد، پلاسماسل میلوما و بیماری کاهلر نیز اطلاق می‌شود.
ملانوما
ملانوما سرطانی است که در سلول‌های ایجاد کننده ملانوسیت‌ها (سلول‌های تخصص یافته تولید کننده ملانین که پیگمان تعیین کننده رنگ در پوست است) به وجود می‌آید. اغلب ملانوماها بر سطح پوست ایجاد میشوند، اما می‌توانند در دیگر بافت‌های پیگمانته مانند چشم نیز شکل گیرند.
تومورهای مغز و نخاع
تومورهای مغز و نخاع انواع مختلفی دارند. این تومورها بر اساس نوع سلول و ناحیه‌ای که اولین بار در سیستم عصبی مرکزی ایجاد شده‌اند، نامگذاری شده و می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند. برای مثال، تومور آستروسیتیک در سلول‌های ستاره‌ای شکل مغز به نام آستروسیت‌ها (حفاظت از سلول‌های عصبی) ایجاد می‌شود.
دیگر انواع تومورها
تومورهای سلول زاینده
این تومورها در سلول‌های تولید کننده سلول اسپرم و تخمک به وجود می‌آیند. تومورهای سلول زاینده می‌توانند تقریبا در هر قسمتی از بدن ایجاد شوند و مانند دیگر تومورها نوع بدخیم و خوش‌خیم را نیز شامل میشوند.
تومورهای نورواندوکراین
این تومورها در سلول‌های ترشح کننده هورمون به خون در پاسخ به سیگنال سیستم عصبی شکل می‌گیرند. تومورهای نورواندوکراین با ترشح هورمون بیشتر می‌توانند منجر به بروز نشانه‌های مختلفی شوند. این تومورها نیز دارای انواع خوش خیم و بدخیم می‌باشند.
تومورهای کارسینوئید
این تومورها انواعی از تومورهای نورواندوکراین هستند. این تومورها از جمله تومورهای با رشد آهسته هستند که در سیستم گاسترواینتستینال (اغلب در رکتوم و روده باریک) یافت میشوند. تومورهای کارسینوئید می‌توانند به کبد یا دیگر بخش‌های بدن گسترش پیدا کنند. همچنین می‌توانند دارای قابلیت ترشح موادی چون سروتونین یا پروستاگلاندین‌ها باشند که منجر به سندرم کارسینوئید می‌شود.
منبع: خبرگزاری سلامت
تاریخ: 94/11/25
کلیدواژه ها:
 جدول شناسه
|